Ba đồng minh thân cận “quay lưng”: Anh, Canada và Australia bất ngờ công nhận Palestine

Anh, Canada và Australia hôm 21/9 đã chính thức công nhận Nhà nước Palestine, một động thái xuất phát từ sự thất vọng trước cuộc chiến Gaza và nhằm thúc đẩy giải pháp hai nhà nước, khiến Israel nổi giận phản ứng gay gắt.

Quyết định này của ba quốc gia phương Tây – vốn từ lâu là đồng minh thân cận của Israel – đã đặt họ vào cùng hàng ngũ với khoảng 140 nước khác vốn ủng hộ nguyện vọng của người Palestine thành lập một quốc gia độc lập từ các vùng lãnh thổ bị Israel chiếm đóng.

Đặc biệt, lựa chọn của Anh mang tính biểu tượng sâu sắc khi London từng đóng vai trò quan trọng trong sự ra đời của Israel hiện đại sau Thế chiến II. “Hôm nay, để khôi phục hy vọng hòa bình cho người Palestine và Israel, và giải pháp hai nhà nước, Vương quốc Anh chính thức công nhận Nhà nước Palestine”, Thủ tướng Keir Starmer tuyên bố.

Ông chỉ trích cuộc khủng hoảng nhân đạo “do con người gây ra” ở Gaza, gọi các đợt oanh kích không ngừng và gia tăng của Israel, tình trạng đói kém và hủy diệt trong những tuần qua là “hoàn toàn không thể dung thứ”.

Một số nước khác, trong đó có Pháp, dự kiến cũng sẽ đưa ra quyết định tương tự trong tuần này tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York.

Phía Israel lập tức lên tiếng phản đối. Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố: “Tôi có một thông điệp rõ ràng gửi tới những lãnh đạo công nhận Nhà nước Palestine sau vụ thảm sát kinh hoàng ngày 7/10: Các vị đang trao phần thưởng lớn cho khủng bố. Và tôi cũng có một thông điệp khác: Điều đó sẽ không xảy ra. Một nhà nước Palestine sẽ không bao giờ được thành lập ở phía tây sông Jordan”.

Theo số liệu của Israel, vụ tấn công do Hamas dẫn đầu vào ngày 7/10/2023 đã giết chết 1.200 người và bắt cóc 251 con tin. Chiến dịch quân sự của Israel sau đó ở Gaza đã khiến hơn 65.000 người Palestine thiệt mạng, đa số là dân thường, đồng thời gây ra nạn đói, phá hủy phần lớn hạ tầng và buộc đa số dân cư phải di tản nhiều lần.

Phản ứng từ Palestine

Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas hoan nghênh quyết định của ba quốc gia, gọi đây là bước đi mở đường để “Nhà nước Palestine có thể cùng tồn tại bên cạnh Nhà nước Israel trong an ninh, hòa bình và láng giềng tốt đẹp”.

Thủ tướng Anh Starmer cũng đã gửi thư xác nhận với ông Abbas, nhắc lại rằng Anh từng ủng hộ việc thành lập quê hương cho người Do Thái năm 1917 nhưng cũng cam kết bảo vệ quyền lợi của các cộng đồng phi Do Thái. “Tôi tái khẳng định cam kết của Vương quốc Anh đối với một Nhà nước Palestine cho người dân Palestine, cũng như sự ủng hộ bền vững của chúng tôi cho giải pháp hai nhà nước”, ông viết.

Nhiều chính phủ phương Tây gần đây đối mặt với sức ép lớn từ chính trị gia và dư luận, vốn giận dữ trước số người chết ngày càng tăng ở Gaza, hình ảnh trẻ em đói khát và việc nhà nước của họ vẫn tiếp tục cung cấp vũ khí cho Israel.

Tại London, người dân có phản ứng trái chiều. Michael Angus, 56 tuổi, giám đốc một tổ chức từ thiện, cho rằng: “Cần nhiều điều phải thay đổi và hòa bình phải đến với khu vực này. Đây là bước đi đầu tiên để thừa nhận rằng những con người ấy có quyền có một nơi gọi là quê hương”.

Thủ tướng Canada Mark Carney nhấn mạnh quyết định công nhận Palestine sẽ trao thêm sức mạnh cho những người đang tìm kiếm sự chung sống hòa bình và chấm dứt Hamas. “Điều này tuyệt đối không hợp pháp hóa khủng bố, cũng không phải phần thưởng cho khủng bố”, ông nói thêm.

Trong khi đó, Mỹ – đồng minh thân cận nhất của Israel – chưa đưa ra bình luận chính thức về động thái này, dù Tổng thống Donald Trump trước đó từng khẳng định phản đối việc công nhận Palestine.

Bộ trưởng An ninh Israel Itamar Ben-Gvir thậm chí còn tuyên bố sẽ đề xuất chính phủ áp đặt chủ quyền tại Bờ Tây – động thái bị xem như sự sáp nhập trên thực tế vùng đất mà Israel chiếm giữ từ cuộc chiến năm 1967. Ông cũng kêu gọi giải tán Chính quyền Palestine do phương Tây hậu thuẫn.

Anh và “dấu ấn lịch sử”

Anh từng chiếm Jerusalem từ tay Đế quốc Ottoman năm 1917. Năm 1922, Hội Quốc Liên trao cho London quyền ủy trị Palestine, một phần trong quá trình vẽ lại bản đồ Trung Đông sau Thế chiến I.

Mandy Damari, mẹ của một con tin gốc Anh-Israel vừa được Hamas trả tự do, nói rằng Thủ tướng Starmer đang “ảo tưởng về giải pháp hai nhà nước” khi Hamas vẫn kiểm soát Gaza và mục tiêu tối thượng của họ là hủy diệt Israel. “Ông ấy đang trao phần thưởng cho Hamas sau vụ tấn công man rợ ngày 7/10, khi con tin vẫn chưa được thả, chiến tranh chưa kết thúc và Hamas vẫn nắm quyền ở Gaza”, bà nói.

Trong khi đó, Husam Zomlot, Trưởng phái đoàn Palestine tại Anh, đã theo dõi qua điện thoại khi ông Starmer công bố quyết định công nhận Palestine. Tại trụ sở của phái đoàn ở London – nơi có thể sớm được nâng cấp thành đại sứ quán – các nhà ngoại giao đã ôm nhau chúc mừng.

“Hôm nay là khoảnh khắc mà Thủ tướng và chính phủ Anh, thay mặt nhân dân mình, đã đứng lên nói: ‘Chúng ta phải sửa lại lịch sử, phải khắc phục những sai lầm trong quá khứ’”, ông Zomlot khẳng định.

Theo Reuters