Y tế điện tử là một lĩnh vực kết hợp giữa tin học y tế, y tế công cộng và kinh doanh. Các dịch vụ y tế và thông tin được cung cấp hoặc nâng cao thông qua Internet và các công nghệ liên quan. Nhiều các quốc gia đã đẩy mạnh các dịch vụ y tế trực tuyến, coi đây chính là phương thức hiệu quả giúp các quốc gia quản lý đại dịch và các khủng hoảng liên quan đến sức khỏe.
Giảm thiểu rủi ro trên không gian mạng khi tham gia y tế điện tử
Bên cạnh lợi ích, quá trình triển khai cũng tiềm ẩn những nguy cơ xâm phạm đến quyền lợi người dùng dịch vụ như vấn đề cung cấp thông tin, chất lượng hàng hóa - dịch vụ, lừa đảo, chiếm đoạt và sử dụng trái phép các thông tin cá nhân của người dùng… Xây dựng và phát triển một hệ thống y tế điện tử hoạt động hiệu quả là yêu cầu bức thiết đối với mọi quốc gia trong bối cảnh dịch bệnh.
Để tăng cường lợi ích và hiệu quả của hệ thống y tế điện tử, cần sự phối hợp của nhiều chủ thể, đặc biệt là các cơ quan, tổ chức về y tế và bảo vệ quyền lợi người dùng sản phẩm, dịch vụ. Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) đã đưa ra 4 khuyến nghị đối với những cơ quan, tổ chức có liên quan:
Thứ nhất là giám sát và đảm bảo chất lượng của các dịch vụ y tế điện tử. Đây lĩnh vực đặc thù, việc sử dụng các hàng hóa, dịch vụ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe, tài sản, thậm chí tính mạng của người dùng dịch vụ. Vì vậy, để nâng cao chất lượng hàng hóa, dịch vụ được cung cấp, các đơn vị cần tăng cường tiếp nhận và xử lý yêu cầu của người sử dụng liên quan đến các vấn đề về cung ứng, bình ổn giá, kiểm soát chất lượng dịch vụ y tế, vật tư y tế và hàng hóa thiết yếu. Những hành vi gian lận thương mại gây ảnh hưởng tới quyền và lợi ích của người sử dụng cần được xử lý nghiêm.
 |
Người dùng cần cảnh giác trước các thông tin giả mạo, lừa đảo khi tham gia các dịch vụ y tế điện tử. Ảnh: NCSC. |
Thứ hai là xử lý hành vi cung cấp thông tin không chính xác. Dịch vụ y tế điện tử là một lĩnh vực chuyên sâu liên quan đến sức khỏe người dùng. Tuy nhiên, rất ít người sử dụng có đủ kiến thức đánh giá tính chính xác, thường dựa hoàn toàn vào thông tin của bên cung cấp hàng hóa, dịch vụ. Theo đó, các đơn vị chức năng phụ trách cần tăng cường xử lý các hành vi cung cấp thông tin và quảng cáo không chính xác, chứa các nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe hoặc các hành vi lừa đảo được lan truyền trong cộng đồng.
Thứ ba là bảo vệ thông tin cá nhân, nâng cao nhận thức của người dùng. Thực tế, đối với dịch vụ y tế, người dùng thường dễ dàng trao thông tin cá nhân và đồng ý cho các bên có liên quan khác khai thác dữ liệu. Trong nhiều trường hợp, người dùng không yêu cầu dữ liệu cá nhân phải được bảo vệ đúng cách, ít quan tâm đến các chính sách bảo mật. Các cơ quan tham gia dịch vụ y tế điện tử cần giám sát các tổ chức, cá nhân kinh doanh thực hiện đúng và đầy đủ trách nhiệm trong việc bảo vệ thông tin cá nhân của người dùng.
Thứ tư là khuyến khích nâng cao việc thực hiện các trách nhiệm pháp lý và trách nhiệm đạo đức của doanh nghiệp. Do đặc thù, các dịch vụ y tế điện tử không chỉ là vấn đề kinh doanh các sản phẩm, hàng hóa y tế mà còn liên quan đến vấn đề đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội. Vì vậy, bên cạnh việc giám sát, xử lý vi phạm, cần xây dựng các cơ chế khuyến khích thực hiện trách nhiệm đạo đức với người dùng sản phẩm, dịch vụ.
Y tế điện tử mang lại nhiều tiềm năng
Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã phát triển một nền tảng giúp triển khai hệ thống khám chữa bệnh (KCB) từ xa gồm tư vấn y tế từ xa, hội chẩn tư vấn KCB từ xa, hội chẩn tư vấn chẩn đoán hình ảnh từ xa, hội chẩn tư vấn giải phẫu bệnh từ xa, hội chẩn tư vấn phẫu thuật từ xa, đào tạo chuyển giao kỹ thuật KCB từ xa. Đây được coi là giải pháp quan trọng để thực hiện mục tiêu kép vừa kiểm soát dịch bệnh, vừa phát triển kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng phát triển rất nhiều các ứng dụng hỗ trợ người dùng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe như Vietnam Health Declaration, Bluezone, Ncovi.
Việc phát triển y tế điện tử đem lại lợi ích cho hệ thống y tế, cho người dùng và toàn xã hội, đặc biệt trong bối cảnh diễn biến phức tạp của dịch bệnh COVID-19. Một trong những tiềm năng nổi bật của y tế điện tử là tăng hiệu quả trong việc chăm sóc sức khỏe và giảm chi phí. Bên cạnh đó, y tế điện tử khuyến khích mối quan hệ mới giữa bệnh nhân và chuyên gia y tế, hướng tới mối quan hệ đối tác theo cách thức chia sẻ.
Cùng với đó, y tế điện tử giúp mở rộng phạm vi chăm sóc sức khỏe vượt ra ngoài ranh giới thông thường của ngành y tế truyền thống, cả về phạm vi địa lý cũng như lĩnh vực chuyên môn. Y tế điện tử cho phép người dùng dễ dàng tiếp cận các dịch vụ y tế trực tuyến từ các nhà cung cấp toàn cầu.
Theo thống kê của công ty về thị trường và dữ liệu người dùng Statista 2021, hơn 21 tỉ USD đã được đầu tư vào việc phát triển các công cụ kỹ thuật số phục vụ cho lĩnh vực chăm sóc sức khỏe trong năm 2020, cao gấp hơn 20 lần so với năm 2010. COVID-19 như một cú hích làm thị trường y tế điện tử toàn cầu bùng nổ, trị giá khoảng 175 tỉ USD năm 2019. Theo tính toán tốc độ tăng trưởng hằng năm kép (CAGR), dự kiến đến năm 2025, giá thị trường này sẽ đạt gần 660 tỉ USD.
