Trong những năm gần đây, trong khi Trung Quốc ngày càng thể hiện thái độ nước lớn và tham vọng kiểm soát hầu hết Biển Đông, là nước có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc ở vùng biển này, Việt Nam đang có các bước đi rõ ràng trong đầu tư cho quốc phòng, chuyển hướng các nguồn lực từ dành cho lục quân sang hải quân và không quân. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn duy trì chi tiêu quốc phòng ở mức 2,2% GDP.
Theo phân tích của ông Tim Huxley, Giám đốc Điều hành chuyên trách châu Á của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) đặt ở Singapore, chiến lược của Việt Nam là làm cho vùng lãnh hải quanh nước mình trở nên nguy hiểm trong trường hợp có chiến tranh.
Động thái chủ chốt của Việt Nam thời gian gần đây là xây dựng một hạm đội tàu ngầm, vũ khí truyền thống của một lực lượng hải quân nhỏ đối mặt với một lực lượng lớn. Trong tình hình hiện nay, điều này rất có ích vì năng lực chống tàu ngầm của Trung Quốc hiện không mạnh.
Một nước khác trong khu vực cũng có tranh chấp biển với Trung Quốc là Philippines. Nước này không có những bước đi rõ rệt như Việt Nam về sự chuẩn bị quân sự. Động thái chính của Philippines là việc đặt mua 12 phi cơ cường kích hạng nhẹ FA50 của Hàn Quốc vào năm 2014 để khôi phục lực lượng không quân phản lực.
Ông Huxley cho biết quân đội Philippines có kế hoạch tốt về việc hiện đại hóa nhưng các chính trị gia lại có các ưu tiên khác. Chi tiêu quốc phòng của nước này là 1.1% GDP vào năm 2014, theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (Sipri).
Có những dấu hiệu cho thấy sự lấn át của Trung Quốc có ảnh hưởng đến chính sách mua sắm quốc phòng của Singapore, mặc dù nước này không có biểu hiện công khai nào. Trong số các nước Đông Nam Á, Singapore hiện chi tiêu nhiều nhất cho quốc phòng, đạt mức 3,3% GDP năm 2014, mặc dù quy mô lãnh thổ chỉ bằng một thành phố và dân số ít hơn nhiều các nước quanh Biển Đông, trừ Brunei.
Việc quân đội Singapore mạnh hơn mức cần thiết để phòng vệ trước Malaysia hay Indonesia làm cho học giả Sheryn Lee thuộc ĐHTH Macquarie, Sydney phỏng đoán có thể nước này phải tính đến nguy cơ dính líu đến một cuộc đối đầu với Trung Quốc. Ông Lee cho rằng có thể xảy ra tình huống Bắc Kinh ra lệnh cho Singapore ngừng ủng hộ Mỹ trong một cuộc đối đầu ở Biển Đông, và Singapore cần có đủ khả năng về quân sự để từ chối các yêu sách của Trung Quốc.
Indonesia không có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông chồng lấn lên tuyên bố của Trung Quốc. Nước này đang hiện đại hóa lực lượng quân sự, nhưng theo ông Lee, việc làm của Indonesia chỉ là để “theo kịp các diễn biến ở Đông Nam Á”. Năm 2015, chỉ tiêu quốc phòng của nước này là 0,8% GDP.
Malaysia, một nước khác có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, đang ngày càng quan ngại về hoạt động của Trung Quốc ở đó trong năm ngoái, theo viện IISS. Nhưng do kinh tế đất nước bị chậm lại và chính phủ ưu tiên cho chi tiêu trong nước “đã hạn chế nỗ lực phát triển các năng lực hải quân và không quân mà giới lãnh đạo quân sự thấy cần thiết để ứng phó với Trung Quốc”, viện IISS cho hay.
Trong khi đó, quân đội Thái Lan vẫn tập trung vào tình hình trong nước kể từ khi họ nắm quyền kiểm soát đất nước năm 2014 và đã điều hành từ đó đến nay.
