Dùng ảnh AI để đòi bảo hành
“Một năm trở lại đây, gần như hàng tuần, thậm chí hàng ngày chúng tôi đều gặp đơn hàng sử dụng ảnh AI để đòi bảo hành”, Mạnh Phàm – người phụ trách vận hành của một cửa hàng điện máy – nói với phóng viên Jiemian News. Cùng với sự phát triển và phổ cập của công nghệ AI, hành vi làm giả bằng AI trong lĩnh vực thương mại điện tử ngày càng trở nên trắng trợn.
Chỉ cần chụp một bức ảnh sản phẩm và nhập vài câu lệnh đơn giản, AI có thể tạo ra hình ảnh lỗi: kim loại bị gỉ, trái cây mốc, quần áo sờn rách... Một số ảnh có thể nhận ra dấu vết AI, nhưng nhiều ảnh có độ chân thực rất cao, đến mức nhìn bằng mắt thường khó phân biệt được thật – giả.
“Có khách gửi ảnh cho thấy đầu bàn chải điện dùng một lần là bung, hoặc thân máy bị gỉ sét nặng—những lỗi hoàn toàn phi lý như vậy, nhưng vẫn bị đem ra yêu cầu bảo hành”, Mạnh Phàm nói.
Các trường hợp tương tự vô cùng đa dạng và không còn là hiện tượng cá biệt. Theo quan sát trên Weibo, Xiaohongshu và nhiều nền tảng mạng xã hội khác, gần như tất cả mọi ngành hàng thương mại điện tử - từ quần áo, giày dép, mỹ phẩm, điện tử gia dụng đến thực phẩm, rau củ - đều đã bị ảnh hưởng, đặc biệt là những mặt hàng giá trị nhỏ.
Khi gặp dạng gian lận này, hầu hết người bán đều rơi vào thế bị động: khó chứng minh, tốn thời gian, chi phí cao. Nếu nghi ngờ ảnh giả, người bán buộc phải yêu cầu khách cung cấp nhiều góc chụp hoặc quay video, nhưng “khách gần như không hợp tác”, một nhân viên chăm sóc khách hàng cho biết. Tuy vậy, họ cũng không muốn dễ dàng nhượng bộ: “Chúng tôi thường cố gắng cứng rắn đến cùng”.
Trong nhiều trường hợp, khi đôi bên giằng co, kết cục thường là thỏa hiệp, người bán hoàn lại 20%–50% số tiền đơn hàng.
Do chi phí khiếu nại cho những đơn giá trị thấp cao hơn cả thiệt hại, nhiều người bán buộc phải chọn nhẫn nhịn, thỏa hiệp. “Người bán sợ bị đánh giá xấu. Với người tiêu dùng không hiểu câu chuyện, chỉ cần thấy hình ảnh AI giả mạo trong mục đánh giá là họ tin ngay sản phẩm có vấn đề”, Mạnh Phàm cho biết. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, nền tảng cũng ít khi nghiêng về người bán vì lo ngại làm mất khách hàng, khiến họ không kỳ vọng nhiều vào việc nền tảng can thiệp.
Người bán hàng dùng AI tạo ảnh lừa người mua
Ở chiều ngược lại, một số người bán cũng bắt đầu dùng ảnh AI để “tô vẽ” quá mức sản phẩm, làm xói mòn sự tin tưởng của người tiêu dùng đối với thương mại điện tử.
Đặc biệt trong ngành thời trang, để tiết kiệm chi phí chụp mẫu, nhiều cửa hàng dùng ảnh AI khiến sản phẩm thực tế khác xa quảng cáo: chất liệu kém hơn, form dáng sai lệch, màu sắc không khớp. Trên Xiaohongshu, một người dùng chia sẻ rằng chiếc “áo khoác len lông cừu” trong ảnh AI trông vô cùng sang trọng, nhưng khi nhận hàng lại là vải polyester.
Một người làm trong ngành thương mại điện tử nói: “Ảnh AI trong ngành thời trang phổ biến lắm. Có cửa hàng dùng AI để chỉnh dáng mẫu, ánh sáng. Nhưng có nơi còn làm quá: mẫu là giả, hậu cảnh giả, thậm chí sản phẩm cũng là AI”.
Hiện nay đã có công ty dùng AI để sản xuất hàng loạt video quảng cáo, đưa thẳng vào các chiến dịch quảng bá trên nền tảng, hiệu quả rất tốt. Tuy nhiên, việc ứng dụng mà thiếu kiểm soát lại khiến khủng hoảng niềm tin trong thương mại điện tử nghiêm trọng hơn.
Xử lý vấn nạn ảnh giả bằng AI không đơn giản
Để đối phó tình trạng “ăn chặn”, nhiều nền tảng thương mại điện tử đã liên tục nâng cấp cơ chế xử lý. Tháng 4 năm nay, Taobao, Pinduoduo, JD.com và Douyin đều ngừng hỗ trợ cơ chế “hoàn tiền, không cần trả hàng”. Chính sách được điều chỉnh thành “không cần thiết thì nền tảng không chủ động can thiệp”, ưu tiên quyền xử lý cho người bán.
Với người dùng gian lận, Taobao - Tmall đã lập hệ thống đánh giá tín dụng tài khoản đầu tiên của ngành. Nếu một tài khoản thường xuyên xuất hiện hành vi bất thường: hoàn tiền không lý do, tráo hàng hoàn trả, ảnh giả, ảnh AI… người bán có thể khiếu nại để đưa tài khoản đó vào hệ thống, và nền tảng sẽ có hình phạt tương ứng như từ chối yêu cầu “hoàn tiền, không cần trả hàng”.
Về phía người bán sử dụng ảnh AI, Taobao cũng đã triển khai chương trình toàn diện nhằm quản lý ảnh giả, đồng thời kêu gọi ngành xây dựng chuẩn mực sử dụng hình ảnh AI.
Tuy nhiên, việc xử lý các trường hợp người dùng dùng ảnh AI để đòi bảo hành vẫn rất hạn chế. Đến thời điểm xuất bản bài viết, Taobao và Pinduoduo chưa đưa ra phản hồi.
Một người am hiểu nội tình cho biết: “Muốn nền tảng nhận diện được ảnh AI là rất khó. Không chỉ Taobao, JD.com hay Pinduoduo—mà cả Douyin, Xiaohongshu đều đau đầu với vấn đề này”.
Về mặt kỹ thuật, thương mại điện tử có thể tham khảo cách làm của Douyin và Kuaishou - những nền tảng đang dùng AI chống lừa đảo để nâng cao khả năng phát hiện ảnh giả. Lý thuyết là dùng AI để kiểm tra ảnh AI có thể phát hiện dấu vết, nhưng thực tế vẫn rất phức tạp và đòi hỏi nhiều đầu tư.
Ví dụ: xây dựng cơ sở dữ liệu đặc trưng của hình ảnh sản phẩm, để khi nhiều người dùng gửi ảnh cùng một sản phẩm mà có sự sai lệch lớn, hệ thống sẽ tự cảnh báo và theo dõi đặc biệt.
Công nghệ và quy tắc vốn không có lỗi, lỗi là ở một bộ phận người đã biến chúng thành công cụ để gian lận và “ăn chặn”. Không có ai là người thắng trong cuộc chơi này: chi phí vận chuyển hoàn hàng, tồn kho, tiền phạt từ nền tảng… cuối cùng đều bị chuyển sang người tiêu dùng.
Mạnh Phàm chia sẻ rằng khi chi phí vận hành tăng lên, người bán chỉ có thể tăng giá hoặc giảm chất lượng để bù đắp, tạo thành vòng luẩn quẩn: “Thực chất là người mua trung thực đang phải trả giá cho hành vi thiếu trung thực”.
Một số trang báo cho biết hiện đã xuất hiện các tổ chức bán khóa học hướng dẫn làm giả bằng AI. Khi AI làm giả tiến thêm một bước, vấn đề không chỉ là “ăn chặn” mà còn tiệm cận ranh giới pháp luật. Theo “Biện pháp quản lý đánh dấu nội dung tổng hợp do AI tạo ra”, có hiệu lực từ 1/9/2025, mọi tổ chức, cá nhân không được xóa, sửa, giả mạo, che giấu dấu hiệu nhận biết nội dung do AI tạo ra, và cũng không được cung cấp công cụ hay dịch vụ hỗ trợ các hành vi này.
Trong tương lai, để đối phó nạn ảnh AI giả, cần sự phối hợp nhiều bên: Nền tảng phải xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp công bằng, vừa bảo vệ người tiêu dùng, vừa ngăn chặn khiếu nại ác ý; cơ quan quản lý cần hoàn thiện quy định pháp lý và tăng cường trấn áp các hoạt động ở “vùng xám”.
Elon Musk dự đoán sốc về tương lai: Công việc trở thành “tùy chọn”, tiền bạc “vô nghĩa” vì AI
Lần đầu trong lịch sử: AI "chỉ đạo" con người xây đường hầm xuyên núi, độ chính xác gần 90%
Ông Putin xem robot AI nhảy múa, vài ngày sau khi một robot khác bị vấp ngã
Theo Sina
