Tin đồn về vũ khí dành cho Ukraine đã "nóng như lửa" từ tuần trước, sau khi có thông tin Tổng thống Mỹ Donald Trump đang cân nhắc cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk cho Kiev.
Sau đó, mọi thứ càng bùng nổ khi có báo cáo cho biết ông Trump đã hỏi Tổng thống Volodymyr Zelensky liệu Ukraine có thể tấn công các thành phố trọng yếu của Nga nếu được cung cấp vũ khí tầm xa từ Mỹ hay không.
Nhà Trắng, dù không phủ nhận cuộc trao đổi này đã diễn ra, nhanh chóng lên tiếng dập tắt đồn đoán. Thư ký báo chí Karoline Leavitt cho biết ông Trump "chỉ đang đặt câu hỏi, chứ không phải khuyến khích leo thang bạo lực".
Tuy nhiên, thông tin này được đưa ra trong bối cảnh quan hệ Kiev–Washington có sự thay đổi đáng kể, cùng với việc NATO công bố một chương trình mới, theo đó các quốc gia thành viên sẽ mua vũ khí Mỹ sản xuất để chuyển giao cho Ukraine.
“Tomahawk chắc chắn sẽ là một bước nâng cấp lớn đối với kho vũ khí của Ukraine, đặc biệt về năng lực tấn công tầm xa”, Federico Borsari, chuyên gia tại Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA), chia sẻ với tờ Kyiv Independent. “Loại tên lửa này có thể mang đầu đạn lớn hơn nhiều so với các loại Ukraine đang sử dụng”.
Tomahawk là gì?
Tomahawk là tên lửa hành trình cận âm, tầm xa, được thiết kế để tấn công chính xác các mục tiêu trên mặt đất. Tên lửa này có tầm hoạt động từ 1.600 đến 2.500 km, theo ông Borsari – mặc dù phiên bản mà Mỹ có thể cấp cho Ukraine sẽ bị giới hạn ở mức 1.700 km.
Chúng lần đầu được sử dụng trong chiến dịch Bão táp Sa Mạc năm 1991 và vẫn là vũ khí tấn công tầm xa chủ lực của Mỹ. Mỗi quả Tomahawk có giá khoảng 2 triệu USD và được sản xuất bởi Raytheon.
“Hiện nay, đây là công cụ chính để Mỹ tấn công mục tiêu mặt đất ở khoảng cách rất xa, chủ yếu được phóng từ tàu ngầm hoặc tàu mặt nước”, ông Borsari nói.
Tomahawk có thể bay ở độ cao thấp và thực hiện các động tác né tránh để giảm nguy cơ bị đánh chặn. Phiên bản mới nhất có thể được lập trình lại giữa chừng và thậm chí có thể bay lượn trên mục tiêu trước khi tấn công.
Nó sử dụng tổ hợp nhiều hệ thống dẫn đường để đảm bảo độ chính xác cao, với sai số chỉ khoảng 30 mét hoặc ít hơn. Tomahawk có thể mang đầu đạn rất mạnh, từ 400–450 kg tùy cấu hình.
Vì sao Ukraine muốn có Tomahawk?
Tomahawk đã nằm trong danh sách mong muốn của Ukraine từ lâu và được đề cập trong “Kế hoạch Chiến thắng” mà ông Zelensky trình bày với Tổng thống Joe Biden từ tháng 10/2024.
Nga đang có lợi thế lớn về kho tên lửa, thường xuyên sử dụng tên lửa hành trình Kalibr và tên lửa đạn đạo như Iskander để tấn công các thành phố Ukraine.
Trong khi đó, Ukraine hiện phụ thuộc vào vũ khí phương Tây như Storm Shadow, dù có hiệu quả cao nhưng tầm bắn chỉ khoảng 250 km. Với các mục tiêu xa hơn, Ukraine phải dựa vào máy bay không người lái hoặc tên lửa tự chế như Palianytsia.
“Drone gây thiệt hại, chúng có thể bay vào tận cửa sổ các nhà máy quốc phòng sâu trong lãnh thổ Nga”, Ivan Stupak, cựu sĩ quan tình báo SBU và cựu nghị sĩ Ukraine cho biết. “Nhưng thành thật mà nói, 50 kg thuốc nổ vẫn là 50 kg – còn 500 kg trong một tên lửa thì là chuyện khác hẳn”.
Ukraine có thể tấn công mục tiêu nào bằng Tomahawk?
Tầm bắn của Tomahawk sẽ cho phép Ukraine nhắm tới những vùng sâu trong nước Nga, đặc biệt là thủ đô Moscow và thành phố St. Petersburg.
Hiện Ukraine vẫn thường xuyên dùng drone tấn công Moscow. Dù ít gây thiệt hại, các đòn tấn công này có hiệu ứng tâm lý lớn, buộc sân bay đóng cửa và làm gián đoạn cuộc sống dân thường.
“Những sự gián đoạn đó là chiến lược gây áp lực lên hệ thống hậu cần, phòng không và tinh thần công chúng”, ông Serhii Bratchuk, người phát ngôn Bộ chỉ huy Tác chiến Miền Nam Ukraine, nói với tờ Kyiv Independent hồi tháng 5.
Ngoài ra, Ukraine có thể tấn công các căn cứ không quân mà Nga sử dụng để phóng tên lửa vào các thành phố Ukraine – điều mà nước này gặp khó do các căn cứ Nga thường nằm ngoài tầm với. Một ví dụ là căn cứ Olenya ở Murmansk, một trong các bệ phóng chính của tên lửa Nga.
Nhiều thách thức
Vadym Skibitskyi, Phó giám đốc tình báo quân đội Ukraine, thừa nhận với tờ Guardian ngày 15/7 rằng Tomahawk “không dễ sử dụng”.
“Nền tảng phóng chính là tàu chiến hoặc máy bay ném bom chiến lược. Mà chúng tôi không có máy bay loại này”, ông nói.
Ukraine hiện cũng thiếu hạ tầng hải quân để triển khai Tomahawk từ biển. Sử dụng bản phóng từ đất liền cũng phức tạp hơn nhiều.
“Bạn không chỉ cần tên lửa, mà cần cả hệ thống phóng. Mỹ có thể cung cấp vài bệ phóng mặt đất, nhưng gửi cả hệ thống là chuyện phức tạp”, ông Borsari nhận định.
Vì vậy, khả năng Ukraine được cấp Tomahawk vẫn còn xa vời.
Các phương án thay thế Tomahawk
Một số vũ khí tầm xa khác cũng đang được cân nhắc.
“Khi nghĩ đến vũ khí dài tầm hơn ATACMS, có thể xét đến JASSM – Tên lửa không-đối-đất tầm xa”, ông Borsari nói. “Nó có tầm bắn khoảng 1.000 km, rất mạnh và dễ tích hợp hơn Tomahawk”.
Ngoài ra, Thủ tướng Đức Friedrich Merz cho biết ngày 17/7 rằng Đức sẽ sớm gửi cho Ukraine một loại tên lửa tầm xa mới, tuy không nêu rõ tên.
“Ukraine sẽ được trang bị tốt hơn, và sẽ nhận được sự hỗ trợ của chúng tôi về loại vũ khí đó trong vài tuần và tháng tới”, ông Merz nói.
Tổ hợp Patriot 2,5 tỷ USD bó tay trước Iskander-M giá rẻ của Nga: Bài toán chi phí khiến Mỹ đau đầu
Nga lần đầu hé lộ về nhà máy sản xuất UAV “bí ẩn và lớn nhất thế giới”
