Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trung Quốc dự kiến sẽ thông qua một biện pháp trong phiên làm việc ngày 17/10. Theo đó, Luật Kiểm soát nhập khẩu chủ yếu nhằm bảo vệ an ninh quốc gia Trung Quốc bằng cách kiểm soát nhập khẩu các mặt hàng và công nghệ nhạy cảm có trong một danh sách. Luật này sẽ áp dụng với tất cả các công ty ở Trung Quốc, kể cả các công ty có vốn đầu tư nước ngoài.
Biện pháp này sẽ cho Trung Quốc thêm công cụ quản lý, đồng thời giúp Trung Quốc chống chọi với các đòn công kích từ Mỹ - nước thường xuyên sử dụng kiểm soát xuất khẩu và giấu phép một cách chiến lược để đối phó với các đối thủ cạnh tranh của họ.
Căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và Mỹ hiện đã lan sang lĩnh vực công nghệ. Các công ty lớn của Trung Quốc bao gồm Huawei Technologies, TikTok của ByteDance, WeChat của Tencent Holding và Tổng công ty Chế tạo Bán dẫn Quốc tế (SMIC) đều đang bị đặt trong "tầm ngắm" của Mỹ.
“Chính quyền Trung Quốc có thể đã học được một bài học từ Mỹ và các nước khác” – Qing Ren, đối tác thuộc Văn phòng Luật Toàn cầu ở Bắc Kinh, nói với tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP).
Một báo cáo mà Tân Hoa Xã đăng tải cũng nói rằng dự thảo luật sẽ cho phép Trung Quốc đưa ra các biện pháp đáp trả nhằm vào một quốc gia hay khu vực “đã lợi dụng các biện pháp kiểm soát nhập khẩu gây tổn hại an ninh quốc gia và lợi ích của Trung Quốc”.
Tờ nhật báo Legal Daily của Trung Quốc trước đó nói rằng, một số nhà lập pháp đã đề xuất đưa cả các thuật toán và văn bản kỹ thuật vào danh sách những hàng hóa sẽ được kiểm soát; thêm rằng Trung Quốc có thể đưa ra một số hạn chế đối với việc xuất khẩu những công nghệ mà Bắc Kinh có lợi thế - như 5G và viễn thông lượng tử.
Hiện vẫn chưa rõ Trung Quốc có cho phép xuất khẩu những công nghệ có giá trị của họ hay không. Trong tháng 8 vừa qua, Trung Quốc đã ngăn chặn thỏa thuận mua lại TikTok của công ty Mỹ Oracle, bằng cách thêm công nghệ nhận dạng giọng nói vào một danh sách mặt hàng xuất khẩu bị kiểm soát.
Danh sách hiện tại của Trung Quốc không nhiều mặt hàng như của Mỹ, khi vẫn hạn chế ở các vật liệu có thể sử dụng để phát triển vũ khí hạt nhân, hóa học và sinh học. Nhưng nếu danh sách này được mở rộng trong tương lai, “sẽ có thêm nhiều sản phẩm hoặc công nghệ trở thành mục tiêu bị kiểm soát xuất khẩu ở Trung Quốc”; ông Ren nói.
Mặc dù Mỹ nhìn chung dẫn trước Trung Quốc trong phần lớn các lĩnh vực, nhưng Trung Quốc lại kiểm soát một sỗ lĩnh vực công nghệ quan trọng trong các ngành công nghiệp – như mạng không dây, phương tiện di chuyển trên không không người lái.
Giới chức Mỹ từng cảnh báo rằng Huawei – công ty tiên phong trong mạng không dây thế hệ tiếp theo – kiểm soát khoảng 1/10 bằng sáng chế quan trọng trên toàn thế giới, và sự can thiệp sâu rộng của họ vào việc đặt ra các tiêu chuẩn quốc tế có thể gây ra mối đe dọa đối với an ninh quốc gia Mỹ.
Trong khi đó, giới chức Bộ Ngoại giao Trung Quốc từ lâu đã cáo buộc Washington lợi dụng khái niệm an ninh quốc gia để biện minh cho các hành động của họ nhằm chống lại các công ty Trung Quốc.
Bộ Thương mại Trung Quốc lần đầu tiên công bố dự thảo luật vào tháng 6/2017. Nó đã trải qua 2 lần sửa đổi tại Quốc hội vào tháng 12/2019 và cuối tháng 6 năm nay. Và trong lần sửa đổi lại cuối cùng vừa qua, vấn đề an ninh quốc gia đã được đặt lên mức độ ưu tiên cao trong dự luật này.
Phiên bản mới nhất của dự luật này cũng làm rõ phạm vi của các mặt hàng được kiểm soát và các biện pháp trừng phạt nếu một bên vi phạm. Các cơ quan Chính phủ chịu trách nhiệm quản lý xuất khẩu sẽ sớm đưa ra văn bản hướng dẫn kịp thời hạn; một phát ngôn viên của Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trung Quốc phát biểu trong hôm đầu tuần này, mà không đưa ra thêm chi tiết.
Theo ông Qing Ren, các công ty nước ngoài không nên sợ hãi bộ luật mới bởi nó áp dụng với tất cả các công ty đang hoạt động ở Trung Quốc. Tuy nhiên, ông nói rằng các công ty có vốn đầu tư nước ngoài nên thận trọng khi xuất khẩu công nghệ.
“Các nhân viên Trung Quốc có thể không được cho phép công khai các công nghệ được kiểm soát cho các đồng nghiệp nước ngoài” – ông Ren nói – “Điều này còn tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể của mỗi công ty. Nhưng nó hoàn toàn có thể xảy ra”.
