Một số tuyên bố cho rằng một nghiên cứu của các nhà khoa học Hàn Quốc “chứng minh” vaccine COVID-19 gây ra nguy cơ mắc tới 6 loại ung thư đã lan truyền mạnh trong những ngày gần đây.
Những tuyên bố này đã tạo ra một làn sóng thông tin sai lệch, khi nhiều nhân vật có tầm ảnh hưởng và nền tảng truyền thông sử dụng danh nghĩa chuyên môn để làm cho chúng có vẻ đáng tin hơn. Vậy câu chuyện bắt nguồn từ đâu, và thực hư mọi chuyện như thế nào?
Ai nói nghiên cứu này chứng minh mối liên hệ giữa vaccine và ung thư?
Một số tài khoản mạng xã hội gần đây đã trích dẫn một nghiên cứu có tiêu đề “Nguy cơ mắc ung thư trong vòng một năm sau khi tiêm vaccine COVID-19: Nghiên cứu đoàn hệ quy mô lớn dựa trên dân số tại Hàn Quốc”, đăng trên tạp chí khoa học Biomarker Research (một tạp chí học thuật truy cập mở).
Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu thống kê từ cơ sở dữ liệu bảo hiểm y tế quốc gia Hàn Quốc và nhận thấy một mô hình: những người đã tiêm vaccine có khả năng được chẩn đoán mắc một số loại ung thư nhất định cao hơn trong vòng 1 năm sau tiêm.
Tuy nhiên, mối tương quan thống kê này nhanh chóng bị xuyên tạc thành “bằng chứng xác thực” cho thấy có rủi ro trực tiếp.
Một chiến dịch lan truyền thông tin sai lệch đã tập trung vào việc phát tán những con số cụ thể và gây hoang mang, trong đó các nhân vật có tầm ảnh hưởng lợi dụng danh xưng chuyên môn của mình để khuếch đại thông điệp.
Ví dụ, nền tảng Vigilant Fox, tự giới thiệu là một công ty truyền thông do “chuyên gia y tế chuyển nghề thành nhà báo độc lập” sáng lập, đã quảng bá nghiên cứu này và tuyên bố rằng nó cho thấy “nguy cơ ung thư tăng tổng cộng 27%” do tiêm vaccine COVID-19. Nền tảng này còn liệt kê một số tỷ lệ tăng phóng đại, chẳng hạn như ung thư phổi tăng 53% và ung thư tuyến tiền liệt tăng 69%.
Tiếp đó, Nicolas Hulscher – người tự nhận là “nhà dịch tễ học” – còn đi xa hơn, tuyên bố sai lệch rằng vaccine làm tăng nguy cơ mắc “7 loại ung thư”, đồng thời liên hệ nghiên cứu này với các nghiên cứu khác mà không có cơ sở, nhằm khẳng định rằng các loại ung thư này “đều tăng đáng kể sau tiêm vaccine”.
Peter A. McCullough – người có bài đăng ủng hộ tuyên bố này thu hút hơn nửa triệu lượt xem – và bác sĩ tim mạch kiêm nhà hoạt động Aseem Malhotra cũng góp phần củng cố các tuyên bố đó.
Ông Malhotra cho rằng nghiên cứu của Hàn Quốc là “quan trọng và đáng lo ngại”, qua đó tự cho rằng nghiên cứu này có tầm quan trọng “về mặt y học”.
Ngoài ra, tổ chức Children’s Health Defense – vốn thường xuyên vận động chống lại các chính sách tiêm chủng cho trẻ em – cũng tham gia lan truyền thông tin sai lệch này, khi đăng tải một báo cáo với tiêu đề “Tất cả các loại vaccine COVID đều làm tăng nguy cơ ung thư, theo kết luận của nghiên cứu mới”.
Họ sai ở đâu?
Cơ quan kiểm chứng thông tin Sanad của hãng thông tấn Al Jazeera đã xem xét bản gốc của nghiên cứu và phát hiện rằng những người lan truyền thông tin sai lệch đã cố tình bỏ qua một cụm từ quan trọng trong đoạn trích mà họ dẫn lại: “mối liên hệ dịch tễ học mà không có quan hệ nhân quả” (epidemiological association without causal relationship).
Về mặt khoa học, “mối liên hệ dịch tễ học” chỉ ra mối quan hệ thống kê hoặc mô hình chung giữa hai hiện tượng, nhưng không hề có nghĩa là hiện tượng này gây ra hiện tượng kia.
Để ví dụ: nếu doanh số bán kem tăng vào mùa hè, trong khi các vụ đuối nước cũng tăng, thì điều đó giống như mối tương quan dịch tễ học – nhưng không có nghĩa ăn kem gây đuối nước. Nguyên nhân chung ở đây là thời tiết nóng khiến con người vừa ăn kem vừa đi bơi nhiều hơn.
Sự bóp méo xảy ra khi mối tương quan đó bị xuyên tạc thành “quan hệ nhân quả tuyệt đối” – đây chính là cái bẫy mà những người có tầm ảnh hưởng đã sa vào. Họ phớt lờ các cảnh báo khoa học và lan truyền luận điệu rằng vaccine “làm tăng nguy cơ ung thư”.
Còn một lời giải thích khác là do hiện tượng được gọi là “thiên lệch giám sát” (surveillance bias). Những người có xu hướng tiêm vaccine thường là những người chăm sóc sức khỏe bản thân tốt hơn, thường xuyên đi khám và tầm soát, dẫn đến việc ung thư được phát hiện sớm hơn – chứ không phải do vaccine gây ra.
Vậy nghiên cứu của Hàn Quốc thực sự nói gì?
Trái ngược với các tuyên bố đang lan truyền, nhóm nghiên cứu Hàn Quốc nhấn mạnh những hạn chế trong kết luận của họ và phủ nhận việc cung cấp bất kỳ bằng chứng nào về quan hệ nhân quả giữa vaccine COVID và ung thư.
Trong phần kết luận, các tác giả viết: “Dựa trên dữ liệu thực tế hạn chế, nghiên cứu đoàn hệ dựa trên dân số của chúng tôi tại Seoul, Hàn Quốc gợi ý rằng có mối liên hệ dịch tễ học giữa tỷ lệ mắc ung thư tích lũy và việc tiêm vaccine COVID-19, khác nhau theo giới tính, độ tuổi và loại vaccine. Tuy nhiên, cần có thêm các nghiên cứu để làm rõ các mối quan hệ nhân quả tiềm tàng, bao gồm cả cơ chế phân tử nền có liên quan đến phản ứng viêm quá mức do vaccine COVID-19 gây ra”.
Trích dẫn này cho thấy rõ rằng nghiên cứu chỉ đề cập đến mối tương quan dịch tễ học, đồng thời kêu gọi thêm nghiên cứu để khám phá khả năng có mối liên hệ nhân quả. Vì vậy, mọi tuyên bố cho rằng “vaccine gây ung thư” đều là xuyên tạc sự thật.
Có bằng chứng nào cho thấy vaccine COVID-19 gây ung thư?
Không. Ngoài những tranh cãi xoay quanh nghiên cứu của Hàn Quốc, các cơ quan y tế và khoa học toàn cầu đều khẳng định rõ ràng rằng vaccine COVID-19 an toàn và không có mối liên hệ nào với ung thư.
Các chuyên gia của tạp chí y khoa BMJ tuyên bố không có bằng chứng nào ủng hộ việc cho rằng vaccine mRNA có liên quan tới ung thư, đồng thời lưu ý rằng dữ liệu giám sát dịch tễ học toàn cầu không ghi nhận sự gia tăng các ca ung thư sau khi triển khai tiêm chủng.
Mạng lưới Dữ liệu Vaccine Toàn cầu (Global Vaccine Data Network – GVDN) cũng khẳng định ý tưởng về “dịch ung thư do vaccine” là phi lý, đi ngược lại các nguyên lý sinh học và vật lý. Tổ chức này nhấn mạnh rằng không có cơ chế sinh học hợp lý nào khiến vaccine mRNA có thể gây ung thư, vì chúng không chứa virus sống và không xâm nhập vào nhân tế bào.
Trong một nghiên cứu riêng biệt, Viện Nghiên cứu Ung thư Fox Chase kết luận rằng vaccine mRNA an toàn, ngay cả với những người đang điều trị ung thư tích cực, với các tác dụng phụ tương tự như ở những người khác. Tổ chức từ thiện Blood Cancer UK cũng khuyến nghị bệnh nhân tiếp tục tiêm vaccine định kỳ theo mùa, nhấn mạnh rằng chưa có nghiên cứu quy mô lớn, có kiểm soát nào cho thấy nguy cơ ung thư tăng sau tiêm.
Cuối cùng, Viện Ung thư Quốc gia Mỹ (National Cancer Institute) khẳng định: “Không có bằng chứng cho thấy vaccine COVID-19 gây ung thư hoặc làm ung thư tái phát hay tiến triển”.
Do đó, mọi tuyên bố cho rằng “vaccine gây ung thư” là sự bóp méo trực tiếp các dữ kiện khoa học và dữ liệu dịch tễ học toàn cầu.
Vaccine Enteromix của Nga đạt hiệu quả 100%, hứa hẹn “kỳ tích” ngừa ung thư
Vaccine ung thư cá nhân hóa đầu tiên của Nga sắp được thử nghiệm trên người
Giới khoa học Trung Quốc phát triển liệu pháp tế bào giá rẻ cho bệnh ung thư và các bệnh khác
Theo Al Jazeera
