Ít nhất 44 người đã thiệt mạng và hơn 270 người mất tích sau khi một vụ hỏa hoạn lớn bao trùm một khu chung cư ở quận Tai Po (Hong Kong, Trung Quốc). Ngọn lửa, lan qua nhiều tòa tháp cao tầng, vẫn đang tiếp tục cháy trong sáng 27/11.
Nguyên nhân chính xác của vụ cháy, xảy ra vào ngay trước 3 giờ chiều ngày 26/11 theo giờ địa phương, vẫn chưa được xác định. Cảnh sát Hong Kong đã bắt giữ 3 giám đốc công ty xây dựng vì tình nghi ngộ sát.
Các tòa chung cư này cao 31 tầng. Được đưa vào sử dụng từ năm 1983, chúng đang trong quá trình cải tạo khi vụ cháy xảy ra, đồng thời được bao phủ bằng giàn giáo tre và lưới bảo vệ màu xanh.
Giàn giáo tre đã là một đặc điểm quen thuộc của Hong Kong suốt hàng thế kỷ. Nhưng vì sao? Câu trả lời nằm ở lịch sử, kỹ thuật và kinh tế. Tuy nhiên, thảm kịch vừa qua đã khiến vấn đề an toàn cháy nổ trở nên nhức nhối hơn, và đặt câu hỏi về việc khi nào và ở đâu giàn giáo tre nên được sử dụng.
Loài thực vật mọc nhanh
Tre là tên gọi của một nhóm thực vật có hoa đa dạng thuộc phân họ Bambusoideae thuộc họ cỏ Poaceae. Chúng mọc nhanh, có thân rỗng dạng ống. Cấu trúc ống này giúp tre có tỷ lệ chịu lực trên trọng lượng rất cao. Một cây tre đủ nhẹ để mang lên cầu thang, nhưng đủ chắc chắn khi được gia cố và buộc đúng cách để đỡ các bục và công nhân.
Các đội thi công buộc những cây tre lại với nhau thành lưới dày và cố định vào công trình bằng giá đỡ và móc neo. Nếu thiết kế đúng, giàn giáo tre có thể chịu được tải trọng lớn và gió mạnh.
Cơ quan Xây dựng và Cơ quan Lao động Hong Kong có hướng dẫn rõ ràng về thiết kế và thi công giàn giáo tre.
Giàn giáo tre cũng được sử dụng tại nhiều khu vực của Trung Quốc đại lục, Ấn Độ, Đông Nam Á và Nam Mỹ.
Một vật liệu rẻ và linh hoạt
Có ba lý do chính khiến giàn giáo tre vẫn phổ biến tại Hong Kong.
Thứ nhất, tốc độ thi công. Một đội thi công giàu kinh nghiệm có thể “bọc” một tòa nhà rất nhanh, vì tre nhẹ và dễ cắt để khớp các hình khối phức tạp. Điều này rất quan trọng ở những con phố hẹp và thiếu không gian cho cần cẩu – như ở Hong Kong.
Thứ hai, chi phí. Tre rẻ hơn nhiều so với hệ thống kim loại, giúp các nhà thầu giảm chi phí đấu thầu. Vật liệu cũng dễ tìm tại địa phương, giữ cho chi phí bảo trì và sơn sửa ở mức thấp.
Thứ ba, truyền thống và tay nghề. Giàn giáo tre xuất hiện trong một tác phẩm nghệ thuật Trung Quốc nổi tiếng – Tranh Thanh minh thượng hà đồ của họa sĩ Trương Trạch Đoan (1085–1145). Hong Kong hiện vẫn đào tạo và cấp chứng chỉ cho thợ giàn giáo tre, giúp nghề này trở thành một phần văn hóa xây dựng của thành phố.
Những yếu tố đó giải thích vì sao tre vẫn hiện diện trên đường chân trời Hong Kong, ngay cả khi giàn giáo kim loại thống trị phần lớn thế giới.
Không giống kim loại phải qua lò luyện, tre mọc lại nhanh, và việc biến một thân tre thành cây chống đòi hỏi rất ít công đoạn xử lý – nghĩa là tác động môi trường thấp hơn.
Rủi ro là gì?
Sử dụng giàn giáo tre có hai rủi ro chính.
Rủi ro thứ nhất, như thảm kịch Hong Kong cho thấy, là cháy. Tre khô rất dễ bắt lửa, và lớp lưới nhựa màu xanh thường phủ bên ngoài cũng nhanh chóng cháy lan.
Trong vụ cháy ở Tai Po, hình ảnh và báo cáo cho thấy lửa lan cực nhanh dọc theo giàn giáo và lưới, rồi tràn qua mặt ngoài tòa nhà.
Đây là lý do có lời kêu gọi sử dụng các cấu kiện tạm thời không cháy cho các tòa nhà đang có người ở – hoặc tối thiểu là lưới chống cháy, tre đã được xử lý, và tạo các “khoang ngăn cháy” trên giàn giáo để lửa không lan từ ô này sang ô khác.
Rủi ro thứ hai là biến thiên tự nhiên và thời tiết. Tre là vật liệu tự nhiên, nên độ bền thay đổi theo loài, tuổi và độ ẩm. Dây buộc có thể lỏng ra và bão là mối nguy thường trực.
Hướng dẫn và quy chuẩn mới của Hong Kong cố gắng kiểm soát điều này bằng các quy định về vật liệu (tuổi, đường kính, độ khô), ràng buộc bắt buộc vào công trình, giá đỡ thép, thử nghiệm móc neo và kiểm tra thường xuyên – đặc biệt trước thời tiết xấu.
Sự chuyển dịch sang kim loại
Tháng 3/2025, Cục Phát triển Hong Kong yêu cầu sử dụng giàn giáo kim loại trong ít nhất 50% các hợp đồng xây dựng công trình công mới. Cơ quan này cũng khuyến khích sử dụng kim loại trong bảo trì khi điều kiện cho phép.
Trong các phản hồi gửi Hội đồng Lập pháp vào tháng 6 và tháng 7, chính quyền tiếp tục khẳng định yêu cầu 50% và mô tả lộ trình chuyển đổi dần dần.
Các dự án tư nhân vẫn có thể sử dụng tre theo quy định hiện hành. Nhưng với các công trình công, tiêu chuẩn cơ bản giờ là giàn giáo kim loại, đánh dấu sự chuyển hướng sang các hệ thống không cháy.
Bài học từ Hong Kong không phải là tre “tốt” hay “xấu”, mà là bối cảnh.
Tre có ưu điểm rõ ràng trong các công trình quy mô nhỏ, thời gian thi công ngắn, nơi mặt đất vững và đường phố chật hẹp, chi phí hạn chế.
Nhưng với các tòa nhà cao tầng có người sinh sống, đặc biệt khi được bọc lưới, rủi ro cháy và sự biến thiên tự nhiên của tre đòi hỏi các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt hơn nhiều.
Giàn giáo tre đã góp phần tạo nên đường chân trời Hong Kong vì nhanh, linh hoạt và rẻ. Nhưng khoa học về cháy và thực tế sống trong các tòa cao tầng ngày nay đưa ra yêu cầu mới: dùng đúng công cụ cho đúng hoàn cảnh, và khi rủi ro tăng, phải chuyển sang hệ thống không cháy.
Đó là cách thành phố có thể gìn giữ một nghề truyền thống đáng tự hào – mà vẫn bảo vệ an toàn cho cư dân sống trong những tòa nhà mà giàn giáo ấy bao quanh.
44 người chết, 279 người mất tích, 3 người bị bắt giữ trong vụ cháy lớn ở Hong Kong
Thảm họa 7 tòa chung cư bị lửa bao trùm ở Hong Kong diễn ra như thế nào?
Hỏa hoạn kinh hoàng tại khu nhà ở xã hội Hong Kong, ít nhất 13 người thiệt mạng
Theo The Conversation
