Bà Thái Anh Văn, 59 tuổi, thuộc đảng Dân Tiến Đài Loan, vào tháng 1/2016, đã giành được chiến thắng áp đảo trước đối thủ Mã Anh Cửu, thuộc Quốc Dân Đảng – người luôn có tư tưởng xích lại gần hơn với Trung Quốc lục địa.
Trong bài diễn văn nhậm chức đọc tại phủ tổng thống trước 20.000 người hôm 20/5, tân lãnh đạo Đài Loan nhận định: “Lãnh đạo của hai bên phải để lịch sử sang một bên, và hướng đến đối thoại mang tính xây dựng, vì lợi ích của nhân dân của đôi bên”.
Trong khi Trung Quốc muốn bà Thái Anh Văn chấp nhận bản thỏa thuận ngầm giữa Bắc Kinh và Đài Bắc năm 1992, theo đó chỉ có “một nước Trung Quốc duy nhất ” thì tân tổng thống lại không ngừng nhắc đi nhắc lại việc duy trì nguyên trạng . Bà khẳng định: “Các mối quan hệ song phương là bộ phận gắn liền việc thiết lập hòa bình trong khu vực và an ninh chung” và “Đài Loan sẽ tham gia tích cực, và không bao giờ vắng mặt”.
Trong khi đó, tại Trung Quốc hôm nay, cụm từ “Đài Loan” hay “Thái Anh Văn” đều bị chặn trên mạng Vi Bác, mạng xã hội rất phổ biến tại Trung Quốc. Báo chí chính thức của nước này thì nói rất ít về tin tân tổng thống Đài Loan nhậm chức. Hoàn Cầu Thời Báo nhận định rằng việc bà Thái Anh Văn lên nắm quyền đánh dấu khởi đầu cho “một thời kì bấp bênh”.
Bắc Kinh luôn coi Đài Loan như một phần của lãnh thổ quốc gia, nếu cần sẽ dùng vũ lực để thu hồi và thường xuyên cảnh cáo mọi ý định đòi độc lập cho hòn đảo này. Truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin quân đội Trung Quốc đã thực hiện ít nhất 3 cuộc diễn tập ở bờ biển phía đông nam kể từ đầu tháng 5.
Cuộc tập trận lớn nhất đã diễn ra trong những ngày gần đây bởi một trung đoàn thuộc Quân đoàn 31 của quân đội Trung Quốc, đóng quân tại tỉnh Phúc Kiến, ngang qua eo biển Đài Loan.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho biết cuộc tập trận này nhằm gia tăng đáp ứng đối với ‘các đe dọa an ninh’. Bộ này thông báo ngắn trên trang web: “Những cuộc tập trận này được sắp xếp theo kế hoạch luyện tập thường niên”. “Các cuộc diễn tập không nhắm vào bất kỳ mục tiêu cụ thể. Các cá nhân có liên quan không nên diễn giải quá mức”, Bộ quốc phòng Trung Quốc cho biết thêm.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc đưa ra một thông báo tương tự sau khi truyền thông nhà nước đăng tải một đoạn phim của cuộc tập trận đổ bộ và bắn đạn thật chỉ vài ngày sau khi bà Thái Anh Văn và Đảng Dân tiến giành chiến thắng trong cuộc bầu cử hồi tháng 1.
Truyền thông nhà nước Trung Quốc đã không đề cập đến Đài Loan trong bản tin về các cuộc diễn tập, mặc dù một số phương tiện truyền thông trong nước của Trung Quốc đã gợi ý rằng thời điểm có thể đã được hoạch định trước lễ nhậm chức của bà Thái nhằm ngăn chặn các động thái ủng hộ độc lập.
Bộ Quốc phòng Đài Loan cho biết đoạn phim gần đây trên các phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc về những cuộc tập trận liên quan đến kế hoạch diễn tập thường niên của quân đội Trung Quốc và Đài Loan đã nắm được tình hình, nhưng từ chối bình luận thêm.
Mỹ đã bày tỏ quan ngại về sự nguy hiểm của việc quan hệ Trung – Đài đang trở nên xấu đi tại thời điểm hải quân Trung Quốc ngày càng chứng tỏ sức mạnh của mình ở Biển Đông và Hoa Đông và mở rộng chủ quyền lãnh thổ.
Quân đội Đài Loan cảnh báo rằng Trung Quốc đã thực hiện các cuộc tấn công vào các mục tiêu giống các địa điểm ở Đài Loan. Đài Loan cũng ước tính Trung Quốc nhắm hàng trăm tên lửa vào đảo này.
