Starbucks trốn thuế 1,3 tỷ USD và những tuyệt chiêu né thuế của các tập đoàn lớn

Trốn 1,3 tỷ USD tiền thuế

Tờ Business Insider mới đây dẫn một báo cáo nhất từ Trung tâm Trách nhiệm và Minh bạch thuế doanh nghiệp quốc tế (CICTAR) cho thấy Starbucks Coffee Trading Company (SCTC), một công ty con của Starbucks tại Canton Vaud, Thụy Sĩ, đã chuyển lợi nhuận và giảm thiểu số tiền thuế phải nộp trong hơn 10 năm qua.

Trên giấy tờ, toàn bộ cà phê của Starbucks – chiếm ít nhất 3% lượng cà phê toàn cầu – được mua thông qua công ty con này. SCTC đã tăng giá hạt cà phê chưa rang tới 15-18% trước khi bán lại cho các công ty con khác của Starbucks để rang và bán lẻ.

Thụy Sĩ là một trung tâm giao dịch hàng hóa toàn cầu và là một trong những thiên đường thuế bị lạm dụng nhiều nhất thế giới. Lợi nhuận của các công ty đa quốc gia được chuyển sang Thụy Sĩ đã làm giảm đáng kể nguồn thu từ thuế của các chính phủ để chi trả cho các dịch vụ công thiết yếu trên toàn thế giới.

Kể từ năm 2015, công ty con này đã chuyển khoảng 1,3 tỉ USD lợi nhuận của Starbucks khỏi các quốc gia có mức thuế cao.

Công ty con SCTC phụ trách việc thu mua hạt cà phê chưa rang từ nhiều quốc gia và bán lại với giá cao hơn cho các chi nhánh khác của Starbucks. Vụ việc này lần đầu tiên được tiết lộ bởi một cuộc điều tra của Ủy ban Châu Âu vào năm 2015, thời điểm mà Starbucks nâng mức chênh lệch giá từ 3% lên 18% trong giai đoạn 2005-2014, tạo ra một nguồn lợi nhuận khổng lồ nhưng lại chỉ bị đánh thuế ở mức cực thấp tại Thụy Sĩ.

Khi được hỏi về vụ việc này, Starbucks tuyên bố rằng việc tăng chi phí là hợp lý bởi chương trình tìm nguồn cung ứng "có đạo đức" của mình, nhưng không đưa ra bằng chứng đáng tin cậy về sự gia tăng trong chi phí vận hành chương trình.

Cũng theo báo cáo, mặc dù cà phê thực tế không được chuyển qua Thụy Sĩ, nhưng lợi nhuận từ các hoạt động này vẫn được ghi nhận và được áp dụng mức thuế thấp hơn nhiều so với Mỹ và các quốc gia khác.

Mặc dù mức thuế suất chính xác mà Starbucks phải trả tại Thụy Sĩ không được công bố, nhưng theo phân tích của Viện Chính sách thuế và Kinh tế (ITEP), các công ty Mỹ trung bình chỉ phải trả thuế khoảng 3,9% tại Thụy Sĩ, trong khi thuế doanh nghiệp ở Mỹ là 21%.

Ngoài ra, trong khoảng từ 2015-2021, SCTC đã chi trả cổ tức hàng năm từ 125 triệu đến 150 triệu USD cho công ty con khác của Starbucks là Starbucks Coffee EMEA BV có trụ sở tại Hà Lan, và những khoản này không bị đánh thuế khi rời khỏi Thụy Sĩ hoặc vào Hà Lan.

Ông Jason Ward, một chuyên gia từ CICTAR, khẳng định rằng mặc dù chưa có bằng chứng cụ thể về các hành vi vi phạm pháp luật, nhưng chiến lược tài chính này của Starbucks đã trở thành tâm điểm chỉ trích về mặt đạo đức và trách nhiệm xã hội.

“Không có gì là đạo đức hay công bằng về Starbucks trong vụ việc ở Thuỵ Sĩ. Hành động này có vẻ như là trốn thuế và đánh cắp khoản tiền cần thiết để tài trợ cho các dịch vụ công, bao gồm cả những dịch vụ mà các nhân viên pha chế người Mỹ được trả lương thấp cần để trang trải cuộc sống. Nếu Tổng thống Trump thực sự có ý định đặt công dân Mỹ lên hàng đầu, thay vì các tập đoàn đa quốc gia của Mỹ, thì chính quyền của ông nên thúc đẩy các cải cách ngăn chặn Starbucks và các công ty đa quốc gia khác trốn thuế bằng cách chuyển lợi nhuận sang Thụy Sĩ”, Jason Ward, chuyên gia phân tích chính của CICTAR, cho hay.

Phản hồi về cáo buộc này, người phát ngôn của Starbucks khẳng định công ty luôn tuân thủ đầy đủ các quy định về thuế tại các quốc gia mà họ hoạt động. Starbucks còn cho biết công ty con của họ được đặt tại Thụy Sĩ để tận dụng chuyên môn trong lĩnh vực giao dịch cà phê quốc tế tại nước này.

Tuyệt chiêu báo lỗ dài kỳ ở thị trường Anh

Vụ việc mới nhất khiến nhiều người gợi nhớ đến chiến lược lách thuế mà Starbucks từng áp dụng trong hoạt động ở Anh cách đây hơn một thập kỷ.

Vào năm 2012, các báo cáo tài khoản do công ty con của Starbucks tại Anh nộp cho thấy kể từ khi mở cửa tại Anh vào năm 1998, công ty đã thu về hơn 3 tỷ bảng Anh (4,8 tỷ USD) doanh số bán cà phê và mở 735 cửa hàng. Thế nhưng họ chỉ trả có 8,6 triệu bảng Anh tiền thuế thu nhập, phần lớn là do cơ quan thuế không cho phép khấu trừ một số khoản.

Trong suốt 3 năm trước đó, Starbucks đã báo cáo không có lợi nhuận và không trả thuế thu nhập đối với doanh số 1,2 tỷ bảng tại Anh. Trong khi đó, các chuỗi cửa hàng khác như McDonald's đã phải nộp thuế hơn 80 triệu bảng đối với khoản doanh thu 3,6 tỷ bảng. Chuỗi nhà hàng KFC đã phải chịu thuế 36 triệu bảng cho 1,1 tỷ bảng doanh số bán hàng tại Anh.

Tuy nhiên, biên bản ghi chép các cuộc họp với nhà đầu tư và giới phân tích trong hơn 12 năm cho thấy các lãnh đạo của Starbucks mô tả hoạt động kinh doanh tại Anh là “có lãi”.

Vào thời điểm đó, khi được hỏi về hoạt động trốn thuế của Starbucks, Michael Meacher, một thành viên Quốc hội thuộc đảng Lao động Anh đang vận động chống trốn thuế, cho biết hoạt động của Starbucks "chắc chắn là đi ngược lại lợi ích của các quốc gia mà họ hoạt động và cực kỳ bất công...họ đang cố gắng chơi khăm người thu thuế, chơi khăm người đó. Thật đáng xấu hổ".

Tuy nhiên, về mặt pháp lý, Starbucks không hề vi phạm bất kỳ điều luật nào.

Trong năm tài chính 2007 kết thúc vào tháng 9, tài khoản của đơn vị Starbucks tại Vương quốc Anh cho thấy họ lỗ đến năm thứ 10 liên tiếp. Tuy nhiên, vào tháng 11 năm đó, Giám đốc điều hành Martin Coles đã nói với các nhà phân tích trong cuộc họp công bố kết quả thu nhập quý IV rằng lợi nhuận của Starbucks tại Anh đang rót vốn cho việc mở rộng của họ tại các thị trường nước ngoài khác.

Trong khi đó, Giám đốc tài chính Peter Bocian cho biết đơn vị này đã đạt được biên lợi nhuận hoạt động gần 15% trong năm đó - tương đương với lợi nhuận gần 50 triệu bảng Anh.

Năm 2008, Starbucks đã báo lỗ 26 triệu bảng tại Anh. Tuy nhiên, Giám đốc điều hành Howard Schultz lại nói với một cuộc họp các nhà phân tích rằng hoạt động kinh doanh tại Anh đã thành công đến mức ông có kế hoạch áp dụng những bài học kinh nghiệm đã học được ở đó vào thị trường lớn nhất của công ty – Mỹ.

Năm 2009, Starbucks đã báo cáo khoản lỗ kỷ lục là 52 triệu bảng Anh cho năm tài chính tính đến ngày 27/9, trong khi Giám đốc Tài chính Alstead vẫn nói với các nhà đầu tư trong một cuộc họp rằng đơn vị tại Anh "có lãi".

Năm 2010, đơn vị tại Anh báo cáo khoản lỗ 34 triệu bảng trong khi Starbucks nói với các nhà đầu tư rằng doanh số vẫn tiếp tục tăng.

Ông Meacher, thành viên Quốc hội Anh, cho biết hoạt động của Starbucks phản ánh những vấn đề rộng hơn trong hệ thống của Anh, trong đó cho phép các công ty nộp ít thuế hơn mức mà họ đáng ra phải nộp, xét về mặt đạo đức.

Những người vận động thuế cho rằng thất bại này một phần là do chính sách: chính phủ thường kêu gọi cơ quan thuế có lập trường ủng hộ doanh nghiệp. Anh là một trong số ít quốc gia giàu có không có luật chống trốn thuế chung vào thời điểm đó.

Không chỉ riêng Starbucks

Starbucks không phải là hãng lớn duy nhất trên thế giới sử dụng chiêu thức tính lỗ để trốn thuế. Các tập đoàn lớn trên thế giới thường sử dụng nhiều chiến lược để tối ưu hóa nghĩa vụ thuế của mình, hay còn gọi là "lách thuế" một cách hợp pháp.

Một trong những phương pháp phổ biến nhất là chuyển giá (transfer pricing), trong đó các công ty con trong cùng tập đoàn giao dịch với nhau bằng cách định giá hàng hóa, dịch vụ hoặc tài sản trí tuệ theo cách giúp lợi nhuận được chuyển đến các quốc gia có thuế suất thấp hơn. Ví dụ, một công ty công nghệ có thể định giá bản quyền phần mềm cao khi bán cho chi nhánh ở quốc gia có thuế cao, nhưng định giá thấp khi bán cho chi nhánh ở thiên đường thuế.

Ngoài ra, các tập đoàn còn sử dụng cấu trúc công ty vỏ bọc (shell company) tại các thiên đường thuế như Bermuda, Quần đảo Cayman hay Luxembourg để giữ lợi nhuận mà không phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp tại các quốc gia có thuế cao. Một số tập đoàn công nghệ và bán lẻ lớn cũng đã tận dụng chiến lược có tên "Double Irish with a Dutch Sandwich", trong đó dòng tiền và lợi nhuận được luân chuyển qua các công ty con ở Ireland và Hà Lan trước khi đưa về các thiên đường thuế, giúp giảm thiểu thuế suất xuống mức rất thấp, thậm chí gần như bằng 0%.

Các tập đoàn lớn như Apple hay Amazon, Google hay Bayer, BASF hay VW...đều tính kế để trốn thuế. Họ không sử dụng ngôn từ "trốn thuế" mà dùng khái niệm "mô hình sáng tạo tiết kiệm thuế".

Hãng Apple vốn nổi tiếng với tuyệt chiêu là tiền dự trữ ở nước ngoài rất nhiều nhưng vẫn đi vay tiền trên thị trường tài chính ở Mỹ để chi trả. Sau đó, khoản lãi của công ty con được chu chuyển và phân tán đi nhiều nơi dưới nhiều hình thức khác nhau để cuối cùng trên sổ sách chỉ thấy lỗ hết năm này đến năm khác, nhờ vậy không cần đóng thuế lợi tức.

Các chính phủ trên thế giới, đặc biệt là OECD và EU, đã nỗ lực để kiểm soát tình trạng này bằng các biện pháp chính sách nhằm ngăn chặn các tập đoàn lợi dụng kẽ hở thuế. Thế nhưng, các tập đoàn vẫn liên tục tìm kiếm những cách thức mới để tối ưu hóa thuế, khiến đây trở thành một cuộc đua liên tục giữa các cơ quan quản lý và doanh nghiệp xuyên quốc gia.

Nghịch lý ở Mỹ": Người siêu giàu trốn thuế, người nghèo nai lưng đóng thuế

“Fake news”: Tổng thống Trump chỉ trích New York Times sau báo cáo ông trốn thuế

Kết thúc vụ bê bối trốn thuế, ngôi sao Phạm Băng Băng phải nộp gần 130 triệu USD