Điều kỳ lạ đối với thế giới bên ngoài là kể từ khi nổ ra xung đột Nga-Ukraine vào ngày 24/2, quân đội Nga đã mở cuộc tấn công vào Mariupol, nhưng đã gần hai tháng trôi qua, dù quân Nga đã sử dụng mọi đủ loại vũ khí từ máy bay ném bom chiến lược đến cối tự hành cỡ lớn, nhưng vẫn không chiếm được thành phố này. Vậy đâu là lý do khiến quân đội Nga chậm tiến độ?
Hãy cùng nhìn lại "Cuộc vây hãm Mariupol". Kể từ ngày đầu tiên của cuộc xung đột Nga-Ukraine hôm 24/2, thành phố, nơi sinh sống của 400.000 người này, đã chìm trong lửa đạn. Phía Ukraine cho biết hôm đó Mariupol đã bị Nga pháo kích khiến hàng chục dân thường bị thương. Sau đó, có tin đồn rằng Thủy quân lục chiến Nga, dưới sự yểm hộ của Hạm đội Biển Đen, đã tiến hành một cuộc đổ bộ lên bờ Biển Azov gần Mariupol; một lực lượng tiên phong nhỏ quân Nga cũng đã có lúc tiếp cận thành phố, nhưng đã bị quân đội Ukraine đẩy lùi.
 |
Máy bay ném bom chiến lược Tu-22 được Nga sử dụng để ném bom Mariupol. |
Tuy nhiên, trong những ngày đầu của cuộc xung đột Nga-Ukraine, tổng binh lực của quân đội Nga tương đối ít, lại phải “bung hết sức” trên nhiều mặt trận, kết quả là đã không hình thành được ưu thế quân sự ở Mariupol và chỉ có thể áp dụng chiến thuật bao vây. Phía Ukraine cho biết, quân đội Nga và dân quân ly khai miền Đông Ukraine đã phong tỏa hoàn toàn thành phố này vào ngày 2/3, sau đó tiến hành các cuộc tấn công ngắt quãng.
Mãi đến giữa tháng 3, quân đội Nga mới điều chỉnh lại lực lượng và đưa quân Chechnya tăng viện vào cuộc chiến bao vây Mariupol. Kể từ đó, quân đội Nga đã có những bước tiến vững chắc. Vào đầu tháng 4, cuộc giao tranh ở trung tâm Mariupol đã kết thúc, và trọng tâm chiến sự chuyển sang cảng Mariupol và nhà máy thép Azovstal ở phía nam. Ngày 10/4, quân đội Nga nói cảng Mariupol đã bị họ chiếm, nhưng phía Ukraine cho rằng Lữ đoàn 36 của Quân đội Ukraine đóng tại khu vực cảng đã đột phá thành công và hội quân được với Tiểu đoàn Azov đóng tại Nhà máy thép Azovstal.
 |
Khắp thành phố Mariupol đâu đâu cũng bắt gặp cảnh này. |
Vào ngày 19/4, để cho tiểu đoàn Azov đang tử thủ ở Nhà máy thép Azovstal có cơ hội đầu hàng, Nga đã ra tối hậu thư, để những người này có thể giữ được tính mạng nếu họ hạ vũ khí và đầu hàng, nhưng cho đến khi thời hạn qua đi vẫn không có ai đầu hàng. Vì vậy quân đội Nga đã không khách khí mở cuộc tấn công ác liệt vào nhà máy thép.
Xét đến khả năng phòng thủ vững chắc của nhà máy thép với nhiều lớp tầng hầm, các cuộc pháo kích thông thường có thể không hiệu quả, Quân đội Nga lần này đã sử dụng nhiều loại hỏa lực mạnh bao gồm lựu pháo, cối cỡ lớn, bom nhiệt áp, bom xuyên, bom hàng không cỡ lớn; đặc biệt là loại bom FAB3000 trọng lượng 3 tấn được máy bay ném bom Tu-22 thả xuống. Từ những hình ảnh trên mạng người ta có thể thấy uy lực của nó không kém một quả bom nguyên tử là mấy, và một đám mây hình nấm khổng lồ đã được sinh ra ở tâm vụ nổ của nó. Ngay cả những người ở cách xa 100 km cũng có thể nghe thấy tiếng nổ của nó.
 |
Kịch chiến trong thành phố Mariupol. |
Xem xét những bức ảnh hiện trường được công bố, một số thành viên của tiểu đoàn Azov đã bị sức ép thổ ra máu, vụ nổ này có thể đã khiến một kho đạn dược của tiểu đoàn Azov bốc cháy, gây ra một vụ nổ phụ, có thể thấy lửa cháy suốt cả ngày và đêm. Có người có thể muốn nói, chẳng phải là tiểu đoàn Azov bị mắc kẹt trong nhà máy thép đã hết đạn sao? Làm sao mà kho đạn lại bị nổ vì bom? Thực tế là quân đội Ukraine hết đạn, nhưng tiểu đoàn Azov dưới tầng hầm vẫn đầy đủ vật tư.
Ngày 19/4, sau khi quân đội Nga ném bom nhà máy thép trong 2 giờ, quân Chechnya đã mở một cuộc tấn công mạnh mẽ từ cánh trái. Gặp phải hầm ngầm của lính Azov, quân Chechnya đã giao tranh kịch liệt với những người tử thủ và phải trả giá bằng 170 người bị thương mới chiếm được. Khi hạ được hầm ngầm này, quân Chechnya phát hiện trong đó có rất nhiều vũ khí, đạn dược và lương thực và có tới 6 lớp bảo vệ.
 |
Mariupol bị tàn phá quy mô lớn. |
Đây chỉ là ở khu vực bên ngoài do quân Chechnya tấn công từ phía bắc bên trái. Đến ngày 20/4, liên quân Nga và lực lượng ly khai đã chiếm được các khu nhà tư nhân dọc phố Taganrog, các Trạm kiểm soát Nhà máy thép, khu công nghiệp gần ga Sotrovo, khu dân cư số 1, khu dân cư số 6.
Sau khi chiếm được những khu vực này, liên quân Nga phát hiện thấy vẫn còn hơn 100 thường dân ở đây, những thường dân này đã lên kế hoạch trốn ra khi quân đội Nga mở hành lang, nhưng họ đã bị Tiểu đoàn Azov giữ lại và cấm rời đi. Biến họ trở thành con bài mặc cả để họ đối đầu với quân đội Nga. Theo truyền thông Nga, khi biết có dân thường trong tiểu đoàn Azov, quân đội Nga đã giảm hỏa lực của cuộc tấn công và quyết định giải cứu những thường dân này trước.
Ngày 19/4, người phụ trách phía Nga cho biết, vào ngày 20/4, quân đội Nga sẽ mở lại hành lang nhân đạo tại nhà máy thép, để các nhân viên vũ trang Ukraine và lính đánh thuê nước ngoài hạ vũ khí được sơ tán và còn đề nghị thiết lập hành lang nối thông hai bên để những binh sĩ này rút ra ngoài. Bởi trước đây khi quân đội Nga mở hành lang nhân đạo, trong quân đội Ukraine có các binh sĩ muốn đầu hàng và di tản khỏi nhà máy thép nhưng đã bị phía Kiev ra lệnh cấm rời đi, nếu đầu hàng sẽ bị xử bắn. Vì mạng sống của chính họ, những người lính này đã phải lựa chọn chiến đấu với quân đội Nga đến cùng; phía Nga hy vọng rằng Kiev có thể liên lạc với những người lính này, để họ có thể hạ vũ khí và đầu hàng hoặc rời đi như những dân thường.
 |
Quang cảnh đáng sợ ở Mariupol. |
Trong khoảng thời gian mở hành lang nhân đạo, lực lượng liên quân Nga sẽ lùi về giữ khoảng cách an toàn để những người này rời đi, và trong thời gian này, lực lượng Nga sẽ giải cứu những thường dân bị mắc kẹt trong các tầng hầm ở các khu vực họ đã chiếm được. Trong video do Nga công bố, có thể thấy lực lượng liên quân Nga đã giúp những thường dân này mang hành lý. Một số người bị thương ở chân được cõng trên lưng hoặc vận chuyển ra bằng xe tăng. Khi những thường dân này được chuyển đến khu vực an toàn, quân đội Nga đã phát hàng cứu trợ cho họ.
Có lẽ do thái độ của Nga đã có tác dụng, hoặc một số người đã từ bỏ sự kháng cự do hỏa lực của quân đội Nga, tính đến tối ngày 19/4, lực lượng vũ trang Donetsk thông báo đã có 140 người đã lặng lẽ sơ tán khỏi Nhà máy thép Azovstal; không rõ trong số 140 người này có nhân viên vũ trang hay không, nhưng một điều chắc chắn rằng là đã có nhiều ý kiến khác nhau trong nhà máy thép, một bộ phận muốn đầu hàng và chạy ra, một số muốn chiến đấu cho đến chết.
Tuy nhiên, cũng có thể những người di tản này là một số "lính đánh thuê" của NATO hoặc một số "cá lớn", suy cho cùng, đối với họ, giữ được mạng sống của chính mình là điều quan trọng nhất, và tuyệt nhiên không có chuyện chiến đấu đến chết. Những người ở lại, không rút đi là lực lượng còn lại của Tiểu đoàn Azov, họ đã bắt giữ một số dân thường làm con tin và sử dụng họ làm lá chắn hoặc vật “bồi táng” cho họ. Phía Nga nói, đây là lý do tại sao quân đội Nga không sử dụng nước biển gây lụt, khí độc và hỏa công để đối phó với những tiểu đoàn Azov ẩn náu dưới tầng hầm này? Đối với tiểu đoàn Azov, lá bùa cứu mạng của họ chính là những người dân thường đang nằm trong tay.
 |
Người dân Mariupol lên xe bus rời thành phố ngày 20/4. |
Tin mới nhất vào chiều 20/4 theo giờ Việt Nam, Phó Thủ tướng Ukraine Iryna Vereshchuk thông báo Ukraine và Nga đã đạt được thỏa thuận sơ bộ cho phép người dân ở miền nam Mariupol sơ tán dọc theo hành lang nhân đạo vào cùng ngày. Thị trưởng Mariupol Vadym Boichenko mong Nga sẽ tuân thủ thỏa thuận và để 6.000 phụ nữ, người già và trẻ em rời đi.
Ông Boichenko cho biết 90 xe buýt đang chờ để rời khỏi khu vực này và ước tính khoảng 100.000 người vẫn chưa rời đi. Ông chỉ ra rằng “kể từ khi Nga xâm lược Ukraine, hàng chục nghìn người ở địa phương đã thiệt mạng và toàn bộ thành phố đã bị phá hủy với quy mô lớn”.
Ngày 5/3, Nga cũng tuyên bố ngừng bắn ở Mariupol và mở hành lang nhân đạo cho phép dân thường sơ tán, nhưng cuộc sơ tán đã bị đình chỉ trước khi chính thức bắt đầu.
