“Rất cần một thế hệ lãnh đạo mới để giải quyết những vấn đề của thời đại mình“

Nazarbayev- nhân vật “khủng long” trong không gian hậu Xô Viết

Có nhiều nguyên nhân, tại sao lời tuyên bố của Nazarbayev lại gây ra một cộng hưởng lớn như vậy. Có thể nói trước hết, là do vị trí địa chính trị đặc biệt, tầm ảnh hưởng lớn của quốc gia Kaxakhstan. Sau nữa, là tầm ảnh hưởng cá nhân của Nazarbayev, một nhân vật “khủng long” trong không gian hậu Xô Viết.

Trong số những nhân vật lãnh đạo các nước thuộc Liên Xô cũ, Nazarbayev (sinh 1940) là người trị vì lâu nhất, hiệu quả nhất, nổi tiếng khôn ngoan và đồng thời có ảnh hưởng quốc tế bền vững nhất. Từ bài phát biểu 19/03/2019 của ông chúng ta có thể hình dung được bức tranh tổng thể của nhân vật này và đất nước của ông.

“Xuất phát từ hiểu biết rõ ràng, rằng không thể xây dựng các thể chế dân chủ trên nền tảng một nền kinh tế yếu kém và những công dân nghèo khổ. Chúng tôi đặt sự phát triển kinh tế và tăng trưởng phúc lợi của công dân lên hàng đầu. Kết quả là, chúng ta đã cố gắng nâng được quy mô nền kinh tế lên 15 lần và thu nhập thực tế của người dân lên 9 lần tính theo USD. Điều này cho phép giảm số lượng người nghèo gần 10 lần.

Trong gần 30 năm qua, Kazakhstan đã chuyển đổi thành công từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp và dịch vụ. Ở Kazakhstan quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa đang diễn ra đều đặn. Lĩnh vực khai thác tài nguyên của chúng ta đang thu hút được các nhà đầu tư hàng đầu thế giới. Điều này cho phép chúng ta thực hiện các dự án phức tạp nhất trong lĩnh vực dầu khí.

Trên nền tảng tài nguyên khoảng sản đất nước, một quỹ dành cho các thế hệ tương lai Kazakhstan đã được thành lập. Kazakhstan đã trở thành một bộ phận của nền kinh tế toàn cầu, thu hút được đầu tư và đang giao dịch thương mại với hầu hết các quốc gia trên thế giới.

Một mạng lưới cơ sở hạ tầng mới của đất nước đã được xây dựng. Mọi vùng Kazakhstan đã được kết nối bằng các tuyến đường bộ và đường sắt. Hệ thống các tuyến hàng không phát triển, tao cho chúng ta cơ hội khám phá những chân trời mới trên thế giới.

Kazakhstan trở thành một quốc gia lớn không chỉ về lãnh thổ. Ngày nay chúng ta đã có hơn 18 triệu dân. Tương lai gần là 20 triệu người. Hiện nay, Kazakhstan đã bước vào hàng ngũ 50 quốc gia phát triển nhất thế giới. Chương trình phát triển đất nước đến năm 2050 đã được hoạch định. Mục tiêu của chương trình này, là Kazakhstan sẽ trở thành một trong 30 quốc gia phát triển nhất hành tinh.

Trên đống đổ nát của di sản Liên Xô, chúng ta đã xây dựng thành công một quốc gia Kazakhstan với nền kinh tế thị trường hiện đại, và tạo ra một đất nước hòa bình và ổn định trong quốc gia Kazakhstan đa sắc tộc và đa tôn giáo.

Chúng ta đã tự mình vượt qua thành công tất cả các thảm họa giáng xuống Kazakhstan, bao gồm cả cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu sâu sắc nhất trong giai đoạn 2007-2012”.

Đúng như nhiều nhà bình luận quốc tế nhận xét “Nazarbayev bước ra, nhưng vẫn ở lại chính trường”. Chính ông đã trực tiếp tuyên bố về điều này như sau:

"Như bạn đã biết, Hiến pháp Kazakhstan trao cho tôi địa vị của Tổng thống Đầu tiên - Elbasy (Lãnh đạo dân tộc). Tôi vẫn là Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia, và được trao một quyền lực quan trọng. Tôi vẫn là Chủ tịch của đảng cầm quyền Nur Otan, và là thành viên của Hội đồng Hiến pháp. Nghĩa là, tôi vẫn ở lại với các bạn. Những mối quan tâm của đất nước và người dân, sẽ vẫn tiếp tục là mối quan tâm của tôi”.

Kasym-Zhomart Tokayev là ai?

Nazarbaev cho biết là ông đặt cho mình nhiệm vụ chuyển giao quyền lực cho một thế hệ lãnh đạo mới. Và việc chuyển giao quyền lực ở Kazakhstan sẽ được tiến hành nhịp nhàng theo Hiến pháp. Nghĩa là, trường hợp Tổng thống chấm dứt quyền hạn trước khi kết thúc nhiệm kỳ, quyền hạn của ông sẽ được chuyển cho Chủ tịch Thượng viện, cho đến khi cuộc bầu cử Tổng thống mới kết thúc.

Tiếp theo Nazarbayev đã giới thiệu Kasym-Zhomart Tokayev (sinh 1953) người thay ông tạm quyền Tổng thống:

“Chủ tịch của Thượng viện Quốc hội hiện là Kasym-Zhomart Tokayev. Các bạn biết rõ ông ấy. Tokayev tốt nghiệp MGIMO (Trường Quan hệ Quốc tế Matxcơva), và là TSKH. Tokayev thông thạo tiếng Anh và tiếng Trung Quốc (ngoài tiếng Nga – TG). Tokayev đã có một quá trình công tác dài ở các cương vị trí lãnh đạo khác nhau ở Kazakhstan: Bộ trưởng Bộ Ngoại giao trong những năm bắt đầu hình thành chính sách đối ngoại của Kazakhstan độc lập, Phó Thủ tướng, Thủ tướng, Chủ tịch Thượng viện.

Tokayev hiểu biết sâu rộng về đất nước, vể nền kinh tế và chính trị Kazakhstan. Ông đã từng được đề cử và làm Phó Tổng thư ký LHQ. Đây là một sự công nhận tuyệt vời về công trạng của ông như một nhà ngoại giao, và là một dấu hiệu của niềm tin của cộng đồng quốc tế đối với quốc gia Kazakhstan.

Chúng tôi đã cùng nhau làm việc nhiều năm, kể từ những ngày đầu tiên ở nước Kazakhstan độc lập. Tôi biết đầy đủ ông ấy. Tokayev là một người trung thực, có trách nhiệm và trung tín . Ông luôn hết lòng ủng hộ đường lối đội nội và đối ngoại Kazakhstan. Tất cả các chương trình phát triển đất nước, đều được soạn thảo và thông qua với sự tham gia của ông. Tôi tin rằng Tokaev là người xứng đáng để chúng ta có thể giao phó việc quản lý Kazakhstan”.

Tiếp theo, Nazabayev cho rằng ông và thế hệ ông đã làm tất cả những gì có thể, cho sự phát triển ổn định và thịnh vượng của Kazakhstan. Đồng thời, ông cũng khẳng định là thế giới đang thay đổi rất nhanh, mở ra không những nhiều cơ hội mới. Mà còn xuất hiện nhiều thách thức công nghệ và địa chính trị, cũng như những bất ổn quy mô toàn cầu. Rất cần một thế hệ lãnh đạo mới để giải quyết những vẫn đề của thời đại mình. Để đáp trả những thách thức của thế giới hôm nay, ông kêu gọi:

“Hãy giữ vững tình hữu nghị giữa các sắc tộc và sự đoàn kết toàn dân, sự tin tưởng lẫn nhau, sự tôn trọng văn hóa và truyền thống của mỗi công dân ở đất nước này. Chỉ có như vậy, chúng ta mới mạnh mẽ, và sẽ vượt qua được mọi thách thức. Chỉ có như vậy, chúng ta mới thịnh vượng. Đất nước đang đứng trước nhiệm vụ quy mô lớn. Và tôi tự tin vào thành công của chúng ta”. Cuối cùng kết thúc bài phát biểu, Nazarbayev chia sẽ viễn cảnh tương lai Kazakhstan của mình như sau:

“Tương lai nào tôi nhìn thấy cho Kazakhstan? Tôi tin chắc rằng, người dân Kazakhstan trong tương lai, sẽ là một xã hội gồm những người có học thức, tự do, và nói được ba thứ tiếng. Họ là công dân toàn cầu và đi chu du khắp thế giới. Họ hoàn toàn khai mở với những kiến thức mới. Họ chăm chỉ và là những người yêu nước.

Tôi tin tưởng chắc chắn rằng, tương lai Kazakhstan là một Cộng đồng của những người lao động. Một quốc gia kinh tế phát triển, nơi mọi thứ được thực hiện để phục vụ con người, và có nền giáo dục, nền y tế tốt nhất. Nơi hòa bình và sự bình yên ngự trị. Nơi công dân tự do và bình đẳng, còn chính quyền công bằng. Nơi có luật pháp được thượng tôn.

Tôi tin rằng chúng ta đang đi đúng hướng, và không có gì có thể khiến chúng ta lạc lối. Nếu chúng ta mạnh mẽ và độc lập tự chủ, người ta sẽ phải nể trọng và lắng nghe chúng ta. Còn nếu chúng ta hy vọng vào một phép màu hoặc dựa vào người khác, chúng ta sẽ mất đi những gì chúng ta đã đạt được”.

Nazarbayev từ chức là quyết định đúng đắn

Phần lớn các nhà nghiên cứu và các bình luận gia chính trị hàng đầu Kazakhstan tuy bất ngờ trước quyết định của Nazarbayev, nhưng không ngạc nhiên. Bà Tolganay Umbetalieva, một nhà khoa học chính trị nhận định: “Đối với chúng tôi, đây là một bước hoàn toàn bất ngờ của Nazarbayev, mặc dù từ tháng 02/2019 đã có những dấu hiệu cho thấy, Nazarbayev dự liệu việc từ chức. Đó là những thay đổi nhân sự cao cấp, và lời thỉnh cầu của Nazarbayev đến Tòa án Hiến pháp. Riêng tôi cho đến gần đây, tôi vẫn tin rằng, mọi thứ đang được chuẩn bị để tiến tới một cuộc bầu cử tổng thống trước thời hạn.

Hiện nay Kazakhstan đang phải đối mặt với những vấn đề kinh tế và xã hội nghiêm trọng, mà dường như, đã trở thành khó giải quyết đối với Nazarbayev. Tôi nghĩ rằng, ông đã mệt mỏi với trách nhiệm phải gánh.

Gần đây, chỉ số (rating) tín nhiệm đối với Nazarbayev bắt đầu giảm, trong giới trẻ Kazakhstan tâm trạng bất mãn gia tăng mạnh. Tuổi tác đã không cho phép ông tích cực hoạt động và xử lý công việc. Việc Nazarbayev từ chức là một bước đi nghiêm túc, nhưng đó là quyết định đúng đắn. Tất nhiên dù thế nào, ông vẫn ở lại chính trị, vẫn sẽ có thể tham gia vào nhiều quá trình, và sẽ giữ các vị thế quan trọng"

Còn Daniil Kislov, Tổng biên tập của trang web "Fergan": thì nhận xét: “Kassym-Zhomart Tokayev có chức danh là quyền Tổng thống. Đây mới chính là điều quan trọng nhất, chứ không phải là việc Nazarbayev đã từ chức. Chúng ta vốn đã chờ đợi ông từ chức vài tháng rồi. Đơn giản là từ khá lâu, ông cảm thấy yếu mệt, và có lẽ, chính bản thân Nazarbayev đã hiểu rằng, ông không còn đủ sức khỏe làm tổng thống nữa.

Tất cả những điều này rất giống với việc chuyển giao quyền lực từ Yeltsin sang Putin, bởi vì thực tế Tokayev là một trong những chính trị gia có ảnh hưởng nhất, quyền lực nhất ở Kazakhstan. Tokayev từng là Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao, còn tương đối trẻ và rất nổi tiếng. Rõ ràng, Tokayev là tương lai Kazakhstan.

Tôi có thể khẳng định rằng, đây là lựa chọn tốt nhất cho Kazakhstan, là sự kế thừa Nazarbayev tốt nhất có thể. Tokayev là một chính trị gia chuyên nghiệp, thạo việc và bình thường nhất. Mọi người đều từng rất sợ rằng, Nazarbayev sẽ chuyển giao quyền lực cho con gái mình, và rồi ở Kazakhstan sự hỗn loạn sẽ bắt đầu. Tôi hoàn toàn tin rằng, với việc Tokayev lên nắm quyền Tổng thống, cổ phiếu của quốc gia Kazakhstan sẽ tăng lên”.

Nhiều người thuộc phe đối lập ở Kazakhstan, cũng dự đoán viêc từ chức Nazarbayev. Chính trị gia độc lập Amirzhan Kosanov cho là việc từ chức này đã được lên kế hoạch, và được chuẩn bị từ trước. Chẳng hạn, để Nazarbayev có thể đảm nhiệm chức vụ Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia, người ta đã thay đổi một điều luật liên quan.

Đồng thời, ông Kosanov cũng mô tả tâm trạng phổ biến đang ngự trị ở Kazakhstan là ổn định. Nazarbayev đã và sẽ vẫn là chính trị gia có ảnh hưởng nhất trong cả nước, do đó, không có bất kỳ biến động lớn nào có thể xảy ra sau sự kiện này.

PS. Như chúng ta thấy từ tuyên bố của Nazarbayev và những bình luận nói trên, bản thân sự kiện từ chức của ông và việc chuyển giao quyền lực ở Kazakhstan sẽ là êm thấm.

Tuy nhiên, dù việc chuyển giao quyền lực êm thấm đến đâu, thì đó cũng là một cuộc chuyển giao thế hệ lãnh đạo ở Kazakhstan. Một sự chuyến giao có thể dẫn đến những thay đổi đột biến ở Kazakhstan và vùng Trung Á. Nhưng đó là câu chuyện khác.

Tin mới nhất. Bà Dariga Nazarbayeva 56 tuổi (Hình 3) con gái cựu tổng thống Nazarbayev vừa được bầu giữ chức Chủ tịch Thượng viện Kazakhstan, thay cho ông Takayev.