Một ngày thu tháng 9, nhà sử học Dương Trung Quốc trở lại Quảng Trị – mảnh đất từng ghi dấu biết bao trang sử hào hùng – mang theo nhiều xúc cảm lặng sâu khi tham dự một sự kiện đặc biệt - Lễ khánh thành công trình tôn tạo Khu tưởng niệm 16 thanh niên xung phong quê Thái Bình (nay là Hưng Yên) đã anh dũng hy sinh tại Bến phà 2 Long Đại 53 năm trước.
“Người Việt Nam luôn coi trọng truyền thống thờ cúng tổ tiên và tưởng nhớ những người có công với đất nước, từ trong gia đình cho đến quy mô xã hội và lịch sử. Việc tưởng niệm 16 liệt sĩ trong sự kiện này không chỉ để tri ân những người đã ngã xuống mà còn để ghi nhớ một thời kỳ lịch sử hào hùng nhưng đầy mất mát, hy sinh. Trên cương vị một người làm về lịch sử, tôi rất chia sẻ và đồng cảm”, ông Dương Trung Quốc nói.
Chỉ ít ngày trước đó, Bến phà 2 Long Đại đã chính thức được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia. Nơi đây từng một trong những “tọa độ lửa” khốc liệt nhất trên tuyến đường 15 chiến lược - huyết mạch nối hậu phương miền Bắc với chiến trường miền Nam và nước bạn Lào.
Không chỉ hiện diện với tư cách một nhà sử học, ông Dương Trung Quốc còn là thành viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, đồng thời là người trực tiếp tham gia tư vấn trong quá trình tôn tạo công trình – nơi khắc ghi ký ức thiêng liêng về sự hy sinh của một thế hệ thanh niên vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
Khu tưởng niệm được xây dựng đồng bộ và hiện đại, nổi bật là tượng đài 16 thanh niên xung phong quê Thái Bình trong khuôn viên. Tượng đài có hình 16 bông lúa thắt chặt thành bó lúa trĩu hạt, quyện lấy nhau.
Chia sẻ về ý tưởng này, nhà sử học Dương Trung Quốc cho biết: 16 liệt sĩ đều là người Kiến Xương, tỉnh Thái Bình cũ – vùng đất được mệnh danh là vựa lúa của cả nước. Hình tượng bông lúa không chỉ gắn bó mật thiết với quê hương các anh chị, mà còn là biểu tượng sâu sắc của dân tộc Việt Nam.
“Khi vào đây, tôi được mọi người kể lại rằng chiến trường nơi các anh chị hy sinh cũng là một vựa lúa của khu vực. Vì thế, hình ảnh hạt thóc càng mang lại những cảm xúc bi tráng. Sự hy sinh ấy lại là nguồn cho sự sống và sự phát triển.
Tôi rất mừng khi ý tưởng đó đã được chấp thuận và được Tập đoàn T&T Group cùng đội ngũ thi công thực hiện một cách hoành tráng, đẹp đẽ”, ông Dương Trung Quốc nói và tin rằng tượng đài với hình ảnh 16 bông lúa sẽ trở thành điểm nhận diện của di tích này.
“Tầm vóc quốc gia của địa điểm không chỉ nằm ở sự kiện đơn lẻ mà nó còn là một phần trong chuỗi di sản lớn gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước – nơi được định danh với cái tên Đường mòn Hồ Chí Minh - tuyến vận tải chiến lược, được xem là nguồn sống của dân tộc trong giai đoạn lịch sử cam go ấy”, nhà sử học Dương Trung Quốc giải thích.
Lát cắt sống động của mảnh đất anh hùng
Bến phà 2 Long Đại là một lát cắt nhỏ trên mảnh đất Quảng Trị – vùng đất kiên cường, nơi từng là giới tuyến chia cắt Bắc – Nam, nơi từng trải qua 81 ngày đêm khốc liệt ở Thành Cổ, nơi từng gánh hàng trăm nghìn tấn bom đạn. Mỗi mét đất nơi đây đều có thể là nơi người lính ngã xuống. Mỗi dòng sông, bờ ruộng, con đường đều có thể kể một câu chuyện lịch sử đầy cảm xúc và đau thương. Nhưng cũng chính nơi đây, sau chiến tranh, đã hồi sinh mạnh mẽ – bằng ý chí sắt đá và lòng yêu nước của những con người không cam chịu cúi đầu.
Công trình tôn tạo Khu tưởng niệm tại Bến phà 2 Long Đại không chỉ để tưởng niệm một sự kiện bi tráng, mà còn có ý nghĩa rộng hơn: là biểu tượng, đại diện cho rất nhiều bến phà anh hùng tại Quảng Trị nói riêng và khắp cả nước trong thời chiến nói chung.
Công trình có sự đồng hành của Tập đoàn T&T Group cùng nhiều doanh nghiệp và cá nhân, thể hiện tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, “đền ơn đáp nghĩa” - những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
Có mặt tại Lễ khánh thành công trình tôn tạo Khu tưởng niệm nơi 16 thanh niên xung phong anh dũng hy sinh (tháng 9/1972), ông Đỗ Quang Vinh – Phó Chủ tịch HĐQT kiêm Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng SHB – xúc động chia sẻ: “Thật may mắn khi là một người trẻ được gặp những nhân chứng sống của một thời đạn bom và được nghe những câu chuyện vừa xúc động vừa nể phục, tự hào về ý chí quật cường của các anh hùng liệt sĩ”.
Với lòng biết ơn sâu sắc, Phó Chủ tịch HĐQT SHB bày tỏ mong muốn được đóng góp nhiều hơn nữa vào các hoạt động tri ân và chung tay xây dựng một đất nước ngày càng giàu đẹp.
Theo ông Hoàng Nam, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị, công trình sẽ trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau; hiểu sâu sắc hơn về lịch sử, về sự hy sinh và lòng dũng cảm của thế hệ đi trước đã chiến đấu và cống hiến cho độc lập, tự do của Tổ quốc. Đồng thời, “nơi đây sẽ hòa vào không gian linh thiêng của Thành Cổ Quảng Trị, Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, Nghĩa trang quốc gia Đường 9, đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải... để Quảng Trị mãi được nhắc đến như miền đất của ký ức hào hùng, khát vọng hòa bình và sự hồi sinh mạnh mẽ”.
Đêm mưa đầy cảm xúc tại Bến phà 2 Long Đại
Cũng nhân dịp kỷ niệm 53 năm ngày hy sinh của 16 thanh niên xung phong Đại đội C130, tỉnh Quảng Trị đã phối hợp cùng Đài Truyền hình Việt Nam, với sự đồng hành của Tập đoàn T&T Group và Ngân hàng SHB, tổ chức chương trình “Lời tri ân – Dòng sông Hoa lửa” - Đêm nghệ thuật tái hiện huyền thoại Bến phà Long Đại. Chương trình là lời tri ân sâu sắc gửi đến các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, đồng thời lan tỏa truyền thống cách mạng, khơi dậy lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
Khi chương trình bắt đầu, trời mưa to, gió lớn, sấm chớp liên hồi – nhưng không nghệ sĩ nào nản lòng. Họ vẫn hát, vẫn trình diễn với tất cả sự trân trọng và tâm huyết dành cho những người đã khuất.
Dưới cơn mưa xối xả, hàng trăm khán giả vẫn lặng lẽ ngồi lại, chăm chú theo dõi chương trình đến phút cuối. Thỉnh thoảng, giữa âm thanh da diết của lời ca tiếng nhạc, vang lên vài tiếng nấc nghẹn ngào. Có những bàn tay khẽ đưa lên lau những giọt nước đang lăn trên má, chẳng rõ đó là mưa hay nước mắt – chỉ biết rằng tất cả đã cùng hòa tan vào nhau trong một khoảnh khắc thiêng liêng, nơi quá khứ và hiện tại như giao thoa giữa dòng sông hoa lửa.
Nhà sử học Dương Trung Quốc, một trong những người trực tiếp có mặt tại chương trình, chia sẻ rằng thường khi tổ chức sự kiện, không ai mong muốn trời mưa. Tuy nhiên, với sự kiện lần này – khi nội dung đề cập đến một thời kỳ đầy khắc nghiệt – thì cơn mưa kèm theo tiếng sấm trong lúc diễn ra chương trình lại mang đến rất nhiều cảm xúc cho người xem.
“Người ta không còn nghĩ nó như một bất lợi nữa mà giống như một phần của kịch bản để mọi người có thể thấy sự vất vả gian khổ của thế hệ ngày xưa dù ngày nắng cũng như ngày mưa.
Có một hình ảnh tôi và nhiều người đặc biệt chú ý là dù trời mưa rất to, nhưng hương vẫn hóa và không một chân hương nào bị dang dở cả”, nhà sử học Dương Trung Quốc nói.
Ở phần sau của chương trình, trời đang mưa to chuyển dần sang tạnh ráo. Đặc biệt, khi ca sĩ Tùng Dương cất giọng hát bài “Viết tiếp câu chuyện hòa bình” của nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung để kết chương trình, trời rất quang. Khoảnh khắc đó khiến nhiều người xúc động bởi họ nhìn thấy một hình ảnh ẩn dụ sâu sắc: “Mưa của quá khứ đẫm máu và mất mát – rồi tan dần, để nhường chỗ cho bầu trời của khát vọng hòa bình và tương lai phát triển”.
Trời quang sau mưa - Từ “chảo lửa” đến vùng đất hồi sinh mạnh mẽ
Quảng Trị hôm nay – từ một "vùng đất lửa" anh hùng, đang vươn mình mạnh mẽ trở thành vùng đất hội tụ nhiều tiềm năng và lợi thế, mở ra cơ hội phát triển mới trên cả 3 lĩnh vực: kinh tế – văn hóa – du lịch.
Không chỉ là chứng tích chiến tranh, Quảng Trị giờ đây còn là nơi khắc ghi khát vọng hòa bình và phát triển. Từ những tàn tích đổ nát năm xưa, hôm nay đã mọc lên những công trình mới, những dự án hiện đại, mang theo tinh thần kế thừa và tiếp nối lý tưởng của những người con đã ngã xuống nơi đây vì độc lập, tự do.
Nằm ở trung điểm của cả nước, là cửa ngõ ra biển của hành lang kinh tế Đông - Tây, Quảng Trị giữ vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng, không chỉ trong phát triển kinh tế - xã hội mà còn trong quốc phòng, an ninh. Đây là điểm giao thoa giữa các nền kinh tế, là nơi hội tụ và lan tỏa giao thương quốc tế, kết nối Việt Nam với Lào, Thái Lan, Myanmar và xa hơn là Ấn Độ Dương.
Nhiều dự án hạ tầng quy mô lớn đang được triển khai: từ logistics, thương mại, dịch vụ cảng biển, hàng không, các khu công nghiệp – khu kinh tế… Tất cả đang được quy hoạch và đầu tư như những bệ đỡ cho những bước đột phá, đưa Quảng Trị tiến nhanh trên con đường hội nhập và phát triển bền vững.
Không chỉ mạnh về hạ tầng, Quảng Trị còn sở hữu thiên nhiên phong phú, từ biển cả đến núi rừng, cùng với chiều sâu văn hóa – lịch sử. Mảnh đất này đang dần trở thành một điểm đến lý tưởng cho du khách trong và ngoài nước, nơi du lịch không chỉ là khám phá mà còn là hành trình tri ân và trải nghiệm chiều sâu ký ức. Những gì đang được xây dựng hôm nay không chỉ là thành quả của nỗ lực phát triển, mà còn là sự tiếp nối của khát vọng hòa bình, là minh chứng rằng: Quảng Trị không chỉ biết hy sinh – mà còn có thể vươn mình mạnh mẽ.
Từ Bến phà Long Đại trong mưa gió, đến những công trình vươn cao nơi cửa ngõ Đông – Tây, Quảng Trị đang từng ngày khẳng định vị thế mới của mình – như chính tinh thần bất khuất, bền bỉ mà mảnh đất này đã gìn giữ suốt chiều dài lịch sử.
Mưa – tượng trưng cho quá khứ gian khó, và bầu trời sáng trong sau đó – chính là biểu tượng cho khát vọng hòa bình và phát triển của một mảnh đất chưa từng biết cúi đầu.
