Hệ thống quân sự này đã mất khoảng 3 năm để có được một "diện mạo mới" khác biệt đáng kể về nhiều phương diện so với Hồng Quân, quân đội Xôviết và quân đội Nga trước đây. Đây là kết quả của quyết tâm chính trị được thể hiện của cả Điện Kremlin lẫn Bộ Quốc phòng Nga mà người đứng đầu khi đó là Anatoly Serdyukov.
Sau khi Serdyukov từ chức và Sergei Shoigu lên nắm quyền Bộ trưởng Quốc phòng Nga vào tháng 11/2012, kế hoạch “lột xác” này vẫn tiếp tục được duy trì. Sự cải cách sâu sắc này đã tăng cường năng lực và khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội; các hành động của quân đội Nga ở Crimea trong năm 2014 và khủng hoảng Ukraine là những bằng chứng xác đáng cho điều đó.
Hướng tới một quân đội Nga mới
Khi Anatoly Serdyukov, một nhân vật hết sức bình thường, bất ngờ được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Quốc phòng vào tháng 4/2007, quân đội Nga đã ở vào một tình thế phức tạp. Một mặt, các cải cách quân sự diễn ra liên tục kể từ năm 1992, đem lại những kết quả nhất định. Tuy nhiên, không cải cách nào là hoàn thiện và tất cả những vấn đề chính mà quân đội Xôviết để lại đã trở nên trầm trọng cùng với các vấn đề mới chẳng hạn như không thể thuê đủ quân nhân phục vụ theo hợp đồng. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đưa Serdyukov vào vị trí này với mục đích duy nhất, đó là tiến hành những cải cách sâu sắc với tư cách là một người không có liên hệ với bộ máy quân đội và là người chủ trương ủng hộ một "đường hướng quản trị" hoàn toàn mới đối với việc tổ chức Các lực lượng vũ trang Nga.
Các cải cách này đã được xúc tiến bởi "cuộc chiến 5 ngày" với Gruzia vào tháng 8/2008. Mặc dù quân đội Nga đã trả đũa ngay tức khắc và dễ dàng tiêu diệt quân đội của đối phương, buộc họ phải tháo chạy, giới lãnh đạo quân sự - chính trị Nga đã quyết định sử dụng Các lực lượng vũ trang trong xung đột này một cách gây tranh cãi.
Và chẳng bao lâu, vào cuối tháng 8/2008, các quyết định đã được đưa ra, mà phần lớn không được công khai, để tiến tới một giai đoạn mới cải cách quân đội sâu sắc nhằm đem lại cho Các lực lượng vũ trang Nga "một diện mạo mới" hướng đến tham gia chủ yếu vào các cuộc xung đột ở cục bộ khu vực hậu Xôviết.
Kế hoạch cải cách quân đội cơ bản đã được Bộ trưởng Quốc phòng Serdyukov công bố chính thức vào ngày 14/10/2008. Trong giai đoạn từ năm 2008 - 2012, quân đội Nga được biến đổi thành "các lực lượng sẵn sàng thường trực" được cấu thành từ các lữ đoàn dựa trên các đơn vị nòng cốt.
Ỏ quân khu Moskova “cũ”, 50 tiểu đoàn xe tăng và bộ binh cơ giới được triển khai đã giảm xuống còn 22 vào năm 2010. Các đơn vị lục quân với ở biên giới với Ukraine đã được rút hoàn toàn hầu như khỏi danh sách quân đội thường trực với việc giải tán Sư đoàn xe tăng số 10 (sư đoàn chỉ có duy nhất trung đoàn bộ binh cơ giới số 6) ở khu vực Voronezh và Kursk mà ở đó chỉ có một kho để dự trữ để triển khai nữ đoàn xe tăng số 1.
Về cơ bản, người ta có thể nhìn thấy sự suy yếu chưa từng thấy của sức mạnh lục quân Nga ở các khu vực trung tâm và ở biên giới phía Tây của nước này. Điều này đã được Bộ trưởng Shoigu điểu chỉnh lại phần nào vào năm 2013 khi sư đoàn bộ binh cơ giới Taman số 2 và Sư đoàn xe tăng Kantemir số 4 (trước đây là các lữ đoàn) được tái triển khai bên ngoài thủ đô Moscow, nhưng cả hai sư đoàn đã và mãi chỉ còn một nửa sức mạnh.
Cuộc cải cách quân đội giai đoạn 2008-2012 đã làm giảm sút năng lực chiến đấu của Nga và các lưc lượng ở khu vực phía Tây nước này, đều cho thấy rằng cho đến cuộc khủng hoảng Ukaraina (hay ít nhất là cho đến năm 2013) giới lãnh đạo chính trị quân sự đã cho rằng các cuộc xung đột vũ trang và các cuôc chiến đấu quy mô lớn ở khu vưc châu Âu ở nước này (với ngoại lệ vùng Caucasus) gần như không thể xảy ra.
Đồng thời, sự thay đổi của Moscow hướng tới các cuộc xung đột có giá trị thu hút nhiều sự chú ý hơn vào các lực lượng cơ giới và tác chiến đặc biệt. Kết quả là, lực lượng không vận đã không chỉ tránh được những sự cắt giảm nhân lực mà con giữ được các sư đoàn và giữ được sức mạnh của mình. Các lực lượng tác chiến đặc biệt cũng đã bắt đầu xây dựng và tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu. Công cuộc hiện địa hóa các đơn vị không quân đã bắt đầu nhanh chóng và đã đi kèm với với việc mua sắm một số lượng lớn các máy bay trực thăng mới.
Cuối cùng, vào đầu năm 2012, nhà lý luận cải cách, Tổng tham mưu trưởng Tướng Nikolai Makarov đã ra lệnh thành lập Bộ Tư lệnh các lực lượng Tác chiến đặc biệt và Bộ Tư lệnh không gian mạng.
Bộ Tư lệnh các lực lượng tác chiến được quan niệm là một lực lượng có mục đích siêu đặc biệt mà được cho là cuối cùng sẽ mở rộng lên 9 lữ đoàn, có khả năng giải quyết một loạt các nhiệm vụ khác nhau.
Những gì đã được thực hiện từ năm 2008 được xem là một cuộc cải cách quân đội nhất quán và hiệu quả nhất trong các nước Xôviết. Sự đổi hướng mang tính quyết định từ quân đội được động viên theo truyền thống đã cho phép Nga tạo ra các lưc lượng thường trực có khả năng sẵn sàng cao, thích nghi tốt. Cơ cấu này đã được bộ chỉ huy quân sự mới mà đứng đầu là Sergei Shoigu duy trì. Phong cách của ông là những đợt kiểm tra đột xuất trên quy mô lớn đòi hỏi các quân khu mới phải đề phòng và sẵn sàng hành động ngay lập tức.
Ngoài giá trị tham khảo, các cuộc kiểm tra này đem lại cho Bộ Quốc phòng một cơ chế hiệu quả để đặt một số lượng binh sĩ lớn trong tình trạng báo động và tiến hành động viên một phần.
Những sự đầu tư lớn vào nhân lực và huấn luyện chiến đấu đã đem lại hiệu quả to lớn vào năm 2014 với quân đội mạnh mẽ hơn và binh sỹ giỏi hơn, đặc biệt là các sỹ quan. Một nhân tố tích cực khác là có một số lượng lớn sỹ quan với kinh nghiệm thực chiến trong cuộc chiến Chechnya, các hoạt động chống khủng bố ở vùng Bắc Caucasus và nhiều cuộc xung đột cục bộ ở các nước hậu Xôviết. Ngoài ra nhiều cuộc diễn tập chiến lược theo thường lệ, các phương pháp đào tạo huấn luyện chiến đấu mới được đua vào áp dụng, và nhiều binh sĩ trình độ cao được tuyển mộ.
Ukraine: Những bài học của một cuộc chiến chưa bao giờ xảy ra
Cuộc khủng hoảng ở Ukraine đã trở thành bài kiểm tra quan trọng đầu tiên cho các lực lượng Vũ trang Nga được cải cách với một “diện mạo mới”. Chiến dịch ở Crimea đã diễn ra với một cuộc kiểm tra khả năng sẵn sàng chiến đấu bất ngờ do Tổng thống Putin ra lệnh ở Quân khu miền Tây và một phần Quân khu trung tâm vào ngày 26/2/2014. Các mục tiêu được tuyên bố bởi cuộc kiểm tra đã được thực hiện bằng việc triển khai quân đội ở hầu hết các địa điểm cách xa biên giới Ukraine cho đến các khu vực của Nga, gồm cả các khu vực ở phía Bắc. Điều này đã giúp Nga bố trí lại vài nghìn binh sỹ ở Spetsaz và Lực lượng không vận đến Ukraine như một hình thức gây áp lực đối với Kiev để ngăn Kiev sử dụng sức mạnh quân sự ở Crimea.
Trong việc triển khai tác chiến, các đơn vị và tổ đội của quân đội Nga đã cho thấy một mức độ sẵn sàng chiến đấu và cơ động rất cao. Vào ngày 12/3/2014, Lữ đoàn bộ binh cơ giới số 18 từ Chechnya đã đến Crimea, hành quân 900km đến eo biển Kerch. Tiếp sau đó Lữ đoàn pháo binh số 291 đến từ Ingushetia. Với các máy bay vận tải quân sư cung cấp cầu không vận, việc tái bố trí quân đội đã được tiến hành nhanh chóng một cách ấn tượng.
Trên thực tế, tất cả các tổ đội sẵn sàng chiến đấu từ khu vực trung tâm của Quân khu miền Tây và một số lực lượng từ Quân khu miền Nam và Quân khu Trung Tâm đã đươc tái triển khai đến biên giới tiếp giáp Ukraine (bao gồm cả Crimea), trong đó có 40.000 quân trong các đơn vị chiến đấu.
Các báo cáo của phương Tây nói rằng 8 lữ đoàn (3 lữ đoàn bộ binh cơ giới, 3 lữ đoàn tấn công đường không, 1 lữ đoàn lính thủy đánh bộ,và 1 lữ đoàn pháo binh), 4 trung đoàn thuộc Sư đoàn Số 2 và số 4 (3 trung đoàn xe tăng, 1 trung đoàn bộ binh cơ giới), 27 tiểu đoàn bộ binh cơ giới và một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ), 13 lực lượng đặc nhiệm và lên tới 10 tiểu đoàn pháo binh riêng biệt đã được triển khai gần biên giới Ukraine vào tháng 4/2014.
Các lực lượng này đông hơn nhiều so với lực lượng quân đội Ukraine mà việc động viên được thông báo hồi tháng 3 đã diễn ra rất chậm chạp, một phần bới các khu vực căn cứ của Ukraine chủ yếu nằm ở khu vực miền Tây của nước này.
Việc Nga triển khai quân sự nhanh chóng tại Crimea và ở biên giới với Ukraine cũng như ngăn chặn các lực lượng Ukraine trên bán đảo này trên thực tế đã khiến Kiev đã không thể đưa ra bất kỳ biện pháp đối phó nào hiệu quả. Kết quả là, vào này 17/3 Crimea đã được sáp nhập vào Nga, chưa đến 1 tháng sau khi bắt đầu chiến dịch.
Trái ngược với ảo tưởng chung (ở cả phương Tây lẫn ở Nga) rằng một quân đội nhỏ gọn với quân dự bị vừa phải sẽ là đủ trong thời bình, thực tế đòi hỏi rằng các kho dự trữ lớn vũ khí hạng nặng và trang thiết bị, có thể sánh được với các kho dự trữ thời Xôviết, phải được duy trì cho ngay cả một cuộc chiến tranh nhỏ. Bởi vì chi phí để duy trì nguồn lực dự phòng như vậy sẽ rẻ hơn nhiều so với việc điên cuồng lao vào sản xuất vũ khí mới trong trường hợp có chiến tranh.
Cuộc xung đột ở Ukraine cũng bộc lộ khả năng dễ bị tổn hại của các trang thiết bị quân sự thời Xô viết trước các vũ khí hiện đại. Trên thực tế, những tổn thất về xe bọc thép (phần lớn là xe tăng), máy bay và trực thăng của Ukraine trong một cuộc chiến không lớn lắm là điều gây choáng váng. Chỉ cần sử dụng một số lượng tương đối nhỏ các hệ thống phòng không, quân nổi dậy trên thực tế có thể làm tê liệt các hoạt động chiến đấu của Không quân Ukraine. Các xe tăng T-64 bị phá nát đã trở thành một trong những biểu tượng khủng khiếp của cuộc xung đột ở Donbass. Và điều này đòi hỏi một các tiếp cận hoàn toàn mới để bảo vệ các vũ khí quân dụng hạng nặng quan trọng.
Nhưng vì không có cuộc chiến tổng lực nào xảy ra giữa Nga và Ukraine,việc đưa “diện mạo mới” của quân đội vào một bài kiểm tra khắt khe hơn là điều không thể.Tuy nhiên, người ta có thể nói rằng khái niệm tổng thể về cải cách quân đội Nga được hình thành vào năm 2008 đã tỏ ra là đúng đắn và giới lãnh đạo Nga đã có được một lực lượng quân đội sẵn sàng thường trực tương đối hiệu quả có khả năng tiến hành các chiến dịch trên quy mô lớn trong không gian hậu Xô viết mà không cần phải động viên hay tăng cường.
Một bước đột phá lớn đã được thực hiện trong lĩnh vực hậu cần. Sau chiến dịch Gruzia, quân đội Nga trong nhiều năm qua đã tăng cường các năng lực động cơ chiến lược của mình và luyện tập triển khai trên các phạm vi rộng lớn, điều đã tỏ ra rất là hữu ích trong cuộc khủng hoảng Ukraine.
 |
| Lực lượng tăng thiết giáp của quân đội Ukraine đã bị thiệt hại nặng nề trong cuộc chiến ở miền Đông. |
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng Ukraine một lần nữa đã cho thấy rằng điểm yếu của quân đội Nga là số lượng lính nghĩa vụ chiếm phần lớn, thời gian thực hiện nghĩa vụ quân sự bị giảm đi (1 năm) và thiếu quân nhân phục vụ theo hợp đồng. Mặc dù Nga đã tuyên bố mục đích của việc tạo ra một quân đội sẵn sàng thường trực, nhiều đơn vị và tổ đội quân sự đã không được sử dụng trọn vẹn trong năm 2014 do sự thiếu hụt binh sỹ ở phần lớn các đơn vị và tính chất chu kỳ của việc huấn luyện lính nghĩa vụ.
Một số vấn đề nghiêm trọng khác là quân dự bị. Cho đến giờ không có mô hình quân dự bị tối ưu nào hiệu quả đối với “diện mạo mới”. Ngoài ra,vẫn không có cơ chế rõ ràng nào cho việc triển khai các đơn vị và tổ đội bổ sung và thay thế bính sỹ hy sinh trong thời chiến.
Kinh nghiệm của quân đội Ukraine ở Donbass là một minh họa khá thú vị theo quan điểm này. Mặc dù quân đội Ukraine đã được cơ cấu lại thành một lực lượng dựa trên lữ đoàn vào đầu những năm 2000, nó vẫn là một quân đội từ thời Xôviết điển hình cho đến khi xảy ra cuộc xung đột. Điều này đã buộc Ukraine phải sử dụng đến “các đợt tổng động viên” kinh điển mà đã bộc lộ tất cả các vấn đề liên quan, chẳng hạn như sự bất mãn và các cuộc phản kháng rộng rãi, lẩn tránh và đào ngũ hàng loạt, nhuệ khí thấp và kỷ luật lỏng lẻo trong các binh sỹ được lệnh động viên, sự huấn luyện yếu kém và không sẵn sàng chiến đấu của họ, đặc biệt là trong một cuộc xung đột trong nước.
Một trong những bài học quan trọng của cuộc nội chiến Ukraine là nhân lực, trang thiết bị và quân dự bị đã được sử dụng hết khá nhanh chóng, điều này thật khác thường ngay cả đối với một cuộc xung đột có giới hạn. Các đơn vị được huy động của Ukraine hoảng sợ rất nhanh chóng khi chiến đấu với các lực lượng nổi dậy tương đối nhỏ và bắt đầu cho thấy những dấu hiệu kiệt sức rõ ràng vào giữa tháng 8. Ukraine trước đó đã nhanh chóng cạn kiệt nhiều kho dự trữ vũ khí hạng nặng khổng lồ mà họ đã tiếp quản sau khi Liên Xô tan rã. Tất cả các vũ khí hạng nặng hầu như còn khá tốt đã được bán hay tháo dỡ hoặc là cần được sửa chữa lâu dài và tốn kém. Ngoài ra cũng có một sự thiếu hụt trầm trọng phụ tùng thay thế và đạn dược,trong khi nhiều đạn dược có sẵn đều đã hết hạn,không an toàn hoặc bị hư hại.
Theo: InfoNet
