“Chúng ta biết những chiến dịch như vậy phức tạp đến mức nào”, Tổng thống Putin tán thưởng. Buổi tối hôm đó, hai người đã được chào mừng tại cuộc đấu hockey trên băng mà ông Putin đã ghi 7 điểm.
Kể từ khi ông Shoigu đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng cuối năm 2012, mối quan hệ giữa ông với Tổng thống Putin ngày càng mật thiết. Quân đội Nga đã nổi lên như một công cụ hàng đầu trong chính sách đối ngoại của ông Putin. Tại bán đảo Crimea và đông Ukraine, dọc theo biên giới với NATO và hiện nay tại chiến trường Syria, Nga đang thể hiện quyền lực với sự hiệu quả hoàn toàn mới.
Dưới thời Bộ trưởng Shoigu, lực lượng vũ trang Nga đã thể hiện năng lực, tổ chức và hậu cần chưa từng thấy trước đây, Evelyn Farkas, một cựu quan chức Lầu Năm Góc nhận xét.
Tuy nhiên, ông Shoigu còn hơn một Bộ trưởng Quốc phòng mới nhất. Ở tuổi 60, trẻ hơn ông Putin 3 tuổi, ông Shoigu là thành viên phục vụ lâu nhất trong chính phủ Nga. Ông từng kinh qua nhiều cương vị từ những năm 1990, trước khi Liên Xô sụp đổ, khi ông Putin vẫn còn đang bận rộn tại văn phòng thị trưởng thành phố St Petersburg.
Ông Shoigu được bổ nhiệm chức vụ Bộ trưởng Tình trạng khẩn cấp và lãnh đạo cơ quan bán quân sự này gần 22 năm. Ông đã tích lũy quyền lực và danh tiếng mà không gây thù chuốc oán với bất cứ ai. “Không có ai giống ông ấy trong giới lãnh đạo. Đó hoàn hoàn là một câu chuyện không tiền khoáng hậu”, nhà phân tích Evgeny Minchenko chuyên nghiên cứu giới tinh hoa Nga nhận xét.
Nga là quốc gia thường xuyên xảy ra các tình huống khẩn cấp, từ hạn hán, cháy rừng cho tới đắm tàu ngầm, đánh bom chung cư và thảm kịch bắt cóc con tin trường học. Kể cả sự kiện rơi máy bay mới đây tại bán đảo Sinai có khả năng liên quan tới khủng bố. Bởi thế, rất đáng ngạc nhiên khi Bộ trưởng Tình trạng khẩn cấp lại trở thành một trong những gương mặt nổi bật trên chính trường Nga, cho dù ông Shoigu không thuộc hàng ngũ cựu sĩ quan KGB xuất thân từ St Petersburg.
Ông Shoigu là một người bên trong được tin cậy. Ông Minchenko, từng phát hành một bản báo cáo hồi đầu năm nay với tựa đề “Bộ chính trị 2.0” đã xếp Bộ trưởng Shoigu đứng thứ hai về tầm ảnh hưởng trong số các cộng sự của ông Putin, chỉ sau Chánh văn phòng Điện Kremlin Sergei Ivanov.
Khi ra các quyết định lớn như chiến dịch tại Ukraine hay Syria, không thể thiếu ông Shoigu. Sự phối hợp trung thành, năng lực và danh tiếng cũng khiến Bộ trưởng Quốc phòng Nga trở thành một trong những người tiềm tàng kế nhiệm Tổng thống Putin.
Ông Shoigu sinh trưởng tại ở nước cộng hòa ít biến đến Tuva thuộc nam Siberia. Ông ưa thích thể thao sức mạnh như trượt băng trên sông Yenisei và có biệt danh là “Satan”. Tốt nghiệp kỹ sư tại Krasnoyarsk và thành công trong nhiều dự án xây dựng đã dẫn tới việc Shoigu được lãnh đạo đảng cộng sản gọi về Moscow vào năm 1990. Sau vụ bê bối tại một ủy ban xây dựng, ông Shoigu lãnh đạo một cơ quan cứu hộ mới, sau đó trở thành một cơ quan hiệu quả cao hơn, chính là Bộ Tình trạng khẩn cấp hiện nay.
Ông Shoigu cũng thể hiện sự trung thành không do dự khi phò giúp Tổng thống Boris Yeltsin trong cuộc đảo chính tháng 8/1991, cũng như trong cuộc khủng hoảng hiến pháp năm 1993. Vào giai đoạn hỗn loạn thập niên 1990, ông Shoigu trở thành một sự hiện diện có tác dụng làm vững dạ. Bên cạnh việc xử lý hỏa hoạn và các thảm họa tự nhiên, ông còn đóng vai nhà trung gian hòa giải trong các cuộc xung đột tại Nam Ossetia, Tajikistan và Chechnya.
Năm 1999, khi ông Yeltsin chuẩn bị bàn giao quyền lãnh đạo cho ông Putin, nhóm của ông đã đề xuất ông Shoigu lãnh đạo một đảng chính trị mới với tên gọi Đảng Thống Nhất, sau đó đổi tên thành Đảng Nước Nga Thống Nhất hiện đang cầm quyền. Chính ông Yeltsin mô tả ông Shoigu là “Sa hoàng vĩ đại của chúng ta”.
Khi ông Putin lên nắm quyền, các nhà chiến lược của ông cần định nghĩa nhà lãnh đạo mới trước công chúng. Thời điểm đó, ông Shoigu đã chủ động rút khỏi ánh hào quang cho ông Putin. Ông hiểu rằng, như cựu cố vấn Kremlin Gleb Pavlovsky nói hình ảnh: “Một cây không thể chứa hai con gấu”.
Thay vì thế, ông Shoigu tự làm cho mình trở nên dễ mến. Ông đích thân tháp tùng ông Putin trong những chuyến du hành đầy nam tính của nhà lãnh đạo Nga. Ông thể hiện lòng yêu nước khi chọn nghỉ ngơi trong các cánh rừng Nga chứ không tới những bãi biển tập nập ở Pháp. Hai người chia sẻ mối quan tâm đối với lịch sử. Ông Shoigu trở thành chủ tịch Hội Địa lý Nga, một câu lạc bộ dành cho giới tinh hoa Nga.
Sau khi người tiền nhiệm là Bộ trưởng Quốc phòng Anatoly Serdyukov mất chức, ông Putin giao lực lượng vũ trang Nga cho ông Shoigu. Bộ trưởng Shoigu đã tiến hành cải tổ sâu rộng quân đội Nga, trong khi khôi phục lại đạo đức tinh thần cho binh sĩ. “Dưới thời Shoigu, quân đội Nga bắt đầu tự tin”, ông Mikhail Khodarenok, làm việc cho tuần báo Công nghiệp Quân sự Nga cho biết.
Ông Shoigu tập trung vào việc cải thiện năng lực sẵn sàng chiến đấu của quân đội, tăng cường các cuộc diễn tập và thanh tra đột xuất, chuyên gia về quân đội Nga tại Đại học Harvard Dmitry Gorenburg nhận xét. Tất cả quá trình hiện đại hóa dưới thời ông Shoigu đã khôi phục lại danh dự của quân đội Nga từng bị chế giễu thời hậu Xô viết.
Khi khủng hoảng Ukraine diễn ra và Tổng thống Putin quyết định sáp nhập Crimea, ông Shoigu đã phái thứ trưởng Oleg Belaventsev chịu trách nhiệm về việc này (ông Belaventsev hiện là đặc phái viên của Tổng thống Nga tại Crimea). Kinh nghiệm giải quyết các cuộc khủng hoảng của ông Shoigu đã giúp ông rất nhiều. “Chiến dịch Crimea cho thấy một quân đội Nga mới và Shoigu trở thành một biểu tượng của quân đội đó”, ông Minchenko đánh giá.
Tại lễ duyệt binh kỷ niệm Ngày Chiến thắng 9/5 vừa qua, truyền hình Nga quay sát hình ảnh chiếc xe đen mui trần chở Bộ trưởng Quốc phòng Shoigu duyệt đội ngũ trên Quảng trường Đỏ. Hùng dũng, uy phong với đầy đủ lễ phục nhà binh, ông tiến qua dưới bức tường Điện Kremlin. Sự chú ý dành cho ông Shoigu trở thành chủ đề bàn tán sôi nổi: Phải chăng ông đã được sắp đặt cho chức vụ cao hơn?
Vấn đề là sau khi ông Putin nắm hệ thống chính trị Nga, Tổng thống Putin nắm quyền nhưng nước Nga thiếu một người thay thế tầm cỡ. Nếu như một nhân vật số hai thực sự nổi lên, cũng có khả năng sẽ “bắt đầu một trò chơi khiến ông Putin lo sợ ông không thể kiểm soát được”, Pavlovsky nói.
Nhưng nếu có một danh sách ngắn tồn tại (người kế nhiệm ông Putin), khả năng ông Shoigu sẽ có mặt trong đó. Ông là chính trị gia nổi tiếng và đáng tin cậy nhất mà không mang tên Putin. Ông Shoigu cũng tránh được những vụ bê bối và được nhìn nhận khá sạch sẽ. Lâu nay, ông Shoigu vẫn phủ nhận có tham vọng chính trị. “Ông ấy rõ ràng không leo cột mỡ một cách vô vọng. Điều đó có nghĩa rằng chính xác ông ta là người sẽ rốt cuộc sẽ leo tới đỉnh”, học giả về Nga Mark Galeotti tại Đại học New York nhận xét.
*Lược dịch bài viết trên The Economist
Theo QPAN
