Mỗi khi một chiếc iPhone mới ra mắt, một nhóm kỹ thuật viên ở thành phố Toulouse của Pháp lại bắt đầu tháo rời và nghiên cứu nó. Trong ba năm làm việc này, nhóm đã kết luận rằng Apple đang dần biến chiếc điện thoại của mình thành một pháo đài bất khả xâm phạm. Những chiếc iPhone ngày nay chứa đầy các bộ phận không thể sửa chữa hoặc thay thế bởi bất kỳ ai khác ngoài cửa hàng sửa chữa đắt tiền được Apple công nhận. Và Pháp không thích điều đó một chút nào.
Alexandre Isaac, Giám đốc điều hành của The Repair Academy, nhóm nghiên cứu nổi tiếng điều hành xưởng Toulouse, cho biết đó là một vấn đề ngày càng trầm trọng của nhà Táo.
Mỗi khi một chiếc iPhone mới được phát hành, nhóm của Isaac lại tìm thấy thêm một bộ phận nào đó đã bị khóa để chỉ hoạt động với một thiết bị cụ thể của Apple.
Isaac nói, đầu tiên nó chỉ là một con chip trên bo mạch chủ. Sau đó, danh sách các bộ phận bị hạn chế sửa chữa kéo dài đến Touch ID, Face ID và cuối cùng là pin, màn hình, máy ảnh...
Isaac cho rằng Apple đang khuyến khích người dùng vứt bỏ thiết bị, thay vì sửa chữa chúng. Nguyên nhân đến từ việc người dùng nếu muốn sửa chữa, dù chỉ là đơn giản, sẽ phải trả cho một kỹ thuật viên được Apple cấp chứng chỉ, số tiền nhiều hơn giá trị của một chiếc iPhone cũ.
The Repair Academy ước tính một kỹ thuật viên được Apple công nhận thường sẽ tính phí khách hàng gấp đôi so với một cửa hàng sửa chữa tư nhân. “Rất nhiều người coi Apple là công ty bảo vệ môi trường” Isaac nói, đề cập đến các tấm pin mặt trời tại trụ sở công ty ở California và nhôm tái chế được sử dụng để chế tạo MacBook.
The Repair Academy đã thu thập bằng chứng để chứng minh rằng mọi thứ không phải như vậy. Thay vào đó, các kỹ sư của Apple đang chủ động cố gắng làm cho iPhone khó sửa chữa hơn, ông lập luận.
Đó là một vấn đề mà Isaac đã theo dõi trong nhiều năm. Và bây giờ một công tố viên Paris đã quyết định hành động. Vào ngày 15 tháng 5, công tố viên thông báo rằng sẽ có một cuộc điều tra chính thức về những cáo buộc rằng Apple đang theo đuổi mô hình kinh doanh lỗi thời có kế hoạch - một thuật ngữ ám chỉ việc thiết kế một sản phẩm theo cách cố tình hạn chế tuổi thọ của chúng.
Công tố viên, đã giao cuộc điều tra cho Cục Cạnh tranh, Người tiêu dùng và Phòng chống Gian lận (DGCCRF) của Pháp, sẽ có quyền phạt công ty và cũng chứng minh liệu các hạn chế sửa chữa iPhone của Apple có vi phạm luật của Pháp hay không.
Trong nhiều năm qua, Pháp là nước đi đầu trong phong trào đòi quyền sửa chữa, thậm chí còn là nơi giới thiệu hệ thống tính điểm khả năng sửa chữa đầu tiên ở châu Âu.
Elizabeth Chamberlain, giám đốc phát triển bền vững của iFixit, một nhóm của Hoa Kỳ vận động cho quyền sửa chữa, cho biết: “Pháp đang thúc đẩy quyền sửa chữa theo những cách mà chưa ai khác làm được. Đây là lần đầu tiên chúng tôi chứng kiến bất kỳ phong trào nào chống lại sự lỗi thời theo kế hoạch thông qua việc ghép nối các linh kiện ở cấp quốc gia.”
Ghép nối linh kiện, còn được gọi là "đánh số sê-ri", hoạt động bằng cách liên kết số sê-ri của điện thoại với số sê-ri của bộ phận bên trong để điện thoại thông báo xem màn hình, pin hoặc cảm biến đã được thay thế hay chưa. Điều này giúp điện thoại thông báo đến người dùng xem liệu màn hình, pin hoặc cảm biến đã bị thay thế hay chưa.
“Trong iPhone, thông báo hiển thị nguy hiểm nhất là khi bạn cố tráo màn hình từ hai chiếc iPhone đang hoạt động bình thường”, Chamberlain nói. Việc tráo màn hình sẽ khiến thiết bị không thể hoạt động, vì số sê-ri của chúng không khớp, hoặc khách hàng sẽ bị tấn công bởi các cảnh báo từ iPhone cho biết màn hình của họ không được xác minh.
Chamberlain cho rằng, điều này đang khiến các cửa hàng sửa chữa tư nhân ngừng hoạt động vì chỉ những kỹ thuật viên được Apple ủy quyền mới có thể điều chỉnh các số sê-ri này để hoàn thành việc sửa chữa. Đây không chỉ là vấn đề của người tiêu dùng mà còn là vấn đề về môi trường. Năm ngoái, 5,3 tỉ điện thoại di động đã bị vứt bỏ, theo ước tính của tổ chức phi lợi nhuận Diễn đàn WEEE của Bỉ chuyên nghiên cứu về rác thải điện tử.
Việc lập số sê-ri về mặt lý thuyết là bất hợp pháp ở Pháp theo luật chống lãng phí năm 2021. Bà Laetitia Vasseur, Giám đốc nhóm chiến dịch Stop Obsolescence (HOP) của Pháp, cho biết: “Luật quy định rằng các nhà sản xuất phải cho phép người tiêu dùng sửa chữa thiết bị của họ ở bất kỳ cửa hàng sửa chữa nào. Nếu họ muốn bán điện thoại của mình cho người dân Pháp, họ phải tuân thủ luật pháp của Pháp. Nếu không, họ phải trả tiền phạt”.
Apple đã từng bị phạt tiền ở Pháp trước đây. Sau vụ bê bối cố tình làm chậm hiệu năng vào năm 2017, Pháp đã phạt Apple 25 triệu euro (27 triệu USD) vì không nói với người tiêu dùng rằng việc cập nhật hệ điều hành iPhone sẽ làm chậm hiệu suất của các thiết bị cũ hơn. Khoản tiền phạt đó cũng là kết quả của một khiếu nại pháp lý do HOP đưa ra và đã có tác động trên toàn thế giới.
9 tháng sau, Apple bị yêu cầu phải trả 113 triệu USD tại Mỹ vì đã làm giảm hiệu suất pin của những chiếc iPhone cũ, trong một vụ kiện do 34 tiểu bang đưa ra. Apple vẫn đang vật lộn với hậu quả từ vụ bê bối này. Hai tuần trước, một công ty đã kêu gọi tòa án ở Vương quốc Anh đưa ra một vụ kiện tập thể trị giá 2 tỉ USD cáo buộc Apple che giấu pin iPhone bị lỗi thông qua các bản cập nhật phần mềm.
Phải mất thời gian để giải quyết hoàn toàn vấn đề này, nhưng quyền sửa chữa cũng đã dần có hiệu lực tại một số quốc gia. Vào năm 2021, Vương quốc Anh đã đưa ra các quy tắc yêu cầu các nhà sản xuất phải cung cấp nhiều phụ tùng thay thế hơn.
Vào năm 2022, bang Bavaria của Đức bắt đầu cung cấp phiếu mua hàng trị giá 200 euro cho bất kỳ ai sửa chữa thiết bị của họ thay vì vứt nó đi. Năm 2023, Liên minh châu Âu cũng đề xuất buộc các nhà sản xuất phải sửa chữa sản phẩm trong tối đa 10 năm sau khi bán. Tại Hoa Kỳ, 46 trong số 50 tiểu bang đã đưa ra một số hình thức về quyền sửa chữa đối với các sản phẩm khác nhau. Theo Chamberlain của iFixit, quyền sửa chữa luật gần đây của Minnesota, sắp được thông qua, là “rộng nhất và mạnh nhất” ở Hoa Kỳ.
Pháp vẫn còn một chặng đường dài phía trước. Kể từ khi luật chống lãng phí được đưa ra vào năm 2021, các nhà sản xuất điện thoại đã phải chấm điểm thiết bị của họ theo chỉ số khả năng sửa chữa. Mặc dù Bộ Môi trường của Pháp đã đặt ra các tiêu chí nhưng các công ty lại tự chấm điểm cho sản phẩm của mình. Các mẫu iPhone thường đạt từ 6 đến 7 điểm trên 10.
Bà Vasseur hy vọng các công tố viên Paris có thể một lần nữa thành công trước Apple, tương tự vụ bê bối hiệu suất pin trước đó. Tuy nhiên lần này, bà Vasseur kỳ vọng nhiều hơn thay vì chỉ một khoản tiền phạt. “Hơn nữa, chúng tôi mong rằng Apple sẽ hiểu công ty không thể tiếp tục vận hành mô hình sửa chữa này”.
Theo Wired
