Tổng thống Mỹ Donald Trump không chỉ tìm cách kết thúc cuộc chiến khốc liệt ở Ukraine. Ông còn tuyên bố mình đã gần như “kết thúc một cuộc chiến mỗi tháng” trong nhiệm kỳ hai, trải dài từ Trung Đông, châu Phi đến Nam Á, Trung Á và Đông Nam Á.
“Tôi đã kết thúc được 6 cuộc chiến”, ông Trump nói trong cuộc gặp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các lãnh đạo châu Âu hôm đầu tuần này. “Hãy nhìn vào những nơi lớn như Ấn Độ - Pakistan, hay sang châu Phi mà xem”.
Nhà Trắng trước đó cũng ra tuyên bố, gọi ông Trump là “Tổng thống của Hòa bình”, liệt kê 7 thỏa thuận song phương mà chính quyền ông nhận công: Armenia và Azerbaijan; Campuchia và Thái Lan; Israel và Iran; Ấn Độ và Pakistan; Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo; Ai Cập và Ethiopia; Serbia và Kosovo, cùng với Hiệp định Abraham được ký trong nhiệm kỳ đầu giữa Israel và một số quốc gia Arab.
Hôm thứ Ba, ông Trump nói trên chương trình “Fox and Friends” rằng “chúng tôi đã chấm dứt 7 cuộc chiến”.
Một phần trong số này là kiểu phóng đại quen thuộc của ông Trump, theo CNN. Đội ngũ của ông đang “quét” khắp thế giới, tìm nơi nào có xung đột để can thiệp, qua đó tuyên bố chiến thắng nhanh chóng cho chiến dịch tranh giải Nobel Hòa bình.
Ông Trump không phải đã “tái định hình” chính sách đối ngoại Mỹ. Mọi chính quyền Mỹ đều tìm cách ngăn chặn chiến tranh và thúc đẩy lợi ích của Washington. Khác chăng là ông Trump liên tục nói về chiến thắng của chính quyền hiện tại.
Dù vậy, ông thực sự đã cứu được nhiều sinh mạng người. Trong vài trường hợp, ông Trump đã tận dụng quyền lực Tổng thống theo cách mới mẻ để ngăn xung đột bùng phát thành chiến tranh toàn diện. Nhưng thành công ấy lại đặt ra câu hỏi, đặc biệt với Ukraine: Liệu ông Trump theo đuổi hòa bình lâu dài hay chỉ tìm kiếm những “thỏa thuận có thể đóng mác” của ông như các thương vụ kinh doanh trước kia?
Và việc ông cắt giảm USAID, thu hẹp Bộ Ngoại giao liệu có khiến Mỹ mất công cụ cần thiết để biến những thỏa thuận bước đầu thành hòa bình bền vững, giải quyết gốc rễ xung đột?
Những khoảng tối trong hồ sơ “kiến tạo hòa bình” của Trump
Hôm đầu tuần này, khi cố giải thích lập trường gần với Nga trong vấn đề ngừng bắn ở Ukraine, ông Trump nhấn mạnh ông quan tâm nhiều hơn đến “thỏa thuận cuối cùng”.
Tuy nhiên, nhiều “cuộc chiến” mà ông kể đến thực ra chỉ mới dừng ở mức đình chiến, chưa phải hiệp ước hòa bình chấm dứt hận thù kéo dài qua nhiều thế hệ.
Điển hình, với Iran và Israel, ông Trump tuyên bố đã làm hòa sau cuộc xung đột kéo dài 12 ngày. Nhưng thực tế, Mỹ cũng tham gia vào các đòn tấn công nhằm vào chương trình hạt nhân của Tehran. Một lệnh ngừng bắn tạm thời đang có hiệu lực, nhưng tình trạng chiến tranh ngấm ngầm giữa ba bên kể từ Cách mạng Hồi giáo năm 1979 đến nay chưa hề chấm dứt.
Ông Trump cũng “quên” nỗ lực thất bại nhằm chấm dứt chiến sự Israel - Hamas. Khủng hoảng nhân đạo ở Gaza và sự ủng hộ công khai của ông dành cho Thủ tướng Benjamin Netanyahu đang làm dấy lên làn sóng phẫn nộ toàn cầu, có thể khiến giấc mơ Nobel tan vỡ.
Hồ sơ của ông còn bị ảnh hưởng bởi thất bại với Triều Tiên trong nhiệm kỳ đầu, khi hai bên không đạt được thỏa thuận.
Trong khi đó, một số thành công đáng kể nhất của ông Trump diễn ra âm thầm.
“Điều khiến tôi ấn tượng là những vụ can thiệp hiệu quả, đặc biệt ở Ấn Độ - Pakistan, đều được tiến hành chuyên nghiệp, lặng lẽ, mang tính ngoại giao…đặt nền móng để hai bên tìm được điểm chung”, Celeste Wallander, cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, nay làm việc tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới, nhận xét.
Chiến thắng mới nhất là tuyên bố hòa bình giữa Armenia và Azerbaijan về cuộc xung đột ở vùng Caucasus. Lễ ký diễn ra long trọng tại Nhà Trắng, hai nước cam kết công nhận biên giới và từ bỏ bạo lực. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán khó khăn về lãnh thổ và hiến pháp vẫn còn ở phía trước.
Thỏa thuận này nổi bật vì một số yếu tố, trong đó hai bên sẵn sàng tung hô ông Trump để đạt mục đích. Cụ thể, Armenia và Azerbaijan đồng ý mở một tuyến giao thông được Mỹ toàn quyền phát triển, đặt tên là “Con đường Trump vì Hòa bình và Thịnh vượng”.
Đây là thắng lợi chiến lược với Mỹ khi kiềm chế ảnh hưởng của Nga và Iran tại khu vực, nhưng nó đòi hỏi ông Trump phải theo dõi sát sao. Hai cựu đại sứ Mỹ tại Azerbaijan, Robert Cekuta và Richard Morningstar, cảnh báo: “Những lời chúc tụng và tuyên bố thôi là chưa đủ”.
Ở Đông Nam Á, ông Trump cũng ghi điểm khi đe dọa hủy các thỏa thuận thương mại với Campuchia và Thái Lan, buộc hai nước ngừng giao tranh biên giới hồi tháng trước. Tuy nhiên, thỏa thuận này chủ yếu do ASEAN đứng ra hòa giải.
Pakistan cũng đi nước cờ tương tự, ca ngợi vai trò của ông Trump để giành lợi thế trước Ấn Độ trong vụ đụng độ biên giới ở Kashmir. Nhưng chính quyền Modi phủ nhận vai trò quyết định của Washington, trong khi nhiều quốc gia khác, từ Arab Saudi, Thổ Nhĩ Kỳ tới Anh, đều tham gia hòa giải. Thỏa thuận đạt được rất mong manh, không giải quyết tận gốc tranh chấp lãnh thổ vốn đã gây ra ba cuộc chiến toàn diện.
Ông Trump còn tuyên bố đã đạt “chiến thắng huy hoàng cho hòa bình” ở châu Phi, với thỏa thuận giữa Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo. Dù có bước tiến quan trọng về công nhận biên giới và giải giáp lực lượng dân quân, nhóm nổi dậy M23 do Rwanda hậu thuẫn đã thẳng thừng bác bỏ. Một số chuyên gia cho rằng động thái này, có sự tham gia của Qatar, thực chất nhằm củng cố quyền lợi khai thác khoáng sản, trong bối cảnh Mỹ cạnh tranh với Trung Quốc ở châu Phi.
Còn thỏa thuận giữa Ai Cập và Ethiopia thì chưa thành hình: Ông Trump chỉ kêu gọi đạt thỏa thuận về con đập trên sông Nile, nhưng chưa có văn kiện ràng buộc nào được ký.
Với Serbia và Kosovo, các bước bình thường hóa kinh tế diễn ra từ nhiệm kỳ đầu, song đến nay hai bên vẫn chưa thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức, 17 năm sau khi Kosovo tuyên bố độc lập. Nỗ lực gần đây phần lớn do EU dẫn dắt, không phải chính quyền Trump.
Nhìn tổng thể, tuyên bố “chấm dứt 6 hay 7 cuộc chiến” của ông Trump phản ánh phong cách quen thuộc của ông nhưng thực chất khiêm tốn hơn nhiều. Tuy vậy, hồ sơ của ông cũng có những thành quả thật sự, và tiềm năng tạo đột phá lâu dài – nếu ông duy trì được sự kiên nhẫn và bền bỉ. Đó cũng là bài học quan trọng cho nỗ lực kiến tạo hòa bình tại Ukraine mà ông đang theo đuổi.
Ông Trump nói cuộc gặp đầu tiên giữa ông Putin và ông Zelensky "sẽ tốt hơn nếu không có tôi"
Lộ diện nhà thiết kế “bùa may mắn” giúp ông Zelensky ghi điểm trước ông Trump
"Vũ khí bí mật" giúp ông Zelensky lấy lòng ông Trump: Thư gửi bà Melania và gậy đánh golf
Theo CNN
