Trước khi thị sát các loại vũ khí được xem là sát thương hàng đầu thế giới, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin lại dành thời gian trò chuyện về y học – từ cấy ghép nội tạng đến giấc mơ sống thọ 150 tuổi. Câu chuyện lập tức gây chú ý.
“Một số dự đoán cho rằng trong thế kỷ này, con người có thể sống đến 150 tuổi”, ông Tập phát biểu qua lời phiên dịch.
Ở cách Bắc Kinh hơn 11.000 km, Steven N. Austad – chuyên gia nghiên cứu lão hóa tại Đại học Alabama, Birmingham – đọc được những thông tin này và lập tức nhớ tới vụ cá cược trị giá “1 tỷ USD” mà ông từng đưa ra với người bạn và cũng là đồng nghiệp lâu năm, S. Jay Olshansky, giáo sư tại Trường Y tế Công cộng thuộc Đại học Illinois ở Chicago.
Năm 2001, ông Austad từng nói với một phóng viên rằng ông tin “người đầu tiên sống đến 150 tuổi đã được sinh ra”.
“Olshansky đọc được và ngay lập tức gọi cho tôi để hỏi có thật không (chúng tôi khi đó đã quen biết từ lâu)”, ông Austad kể lại qua email. “Tất nhiên, chúng tôi không thực sự đặt cược mỗi người 500 triệu USD. Dù sao thì chúng tôi cũng chỉ là những người làm học thuật. Mỗi người góp 150 USD thôi. Jay thì tính rằng, nếu khoản tiền đó được đầu tư và tăng trưởng theo mức trung bình lịch sử của thị trường chứng khoán, thì đến năm 2150 nó có thể đạt tới 500 triệu USD”.
Olshansky, người năm ngoái công bố một nghiên cứu mang tựa đề “Sự bất khả thi của việc kéo dài tuổi thọ con người một cách đột phá trong thế kỷ 21”, vẫn tin chắc rằng “khoản cược” của mình không thể thua.
“Gần như không có khả năng bất kỳ ai sinh ra vào năm 2000 có thể sống đến năm 2150”, ông viết qua email. “Ngay cả nếu liệu pháp chống lão hóa xuất hiện ngay hôm nay, thì người được hưởng lợi cũng đã ít nhất 25 tuổi. Và sau đó, bạn phải đủ may mắn để nằm trong số hiếm hoi sở hữu bộ gen vượt trội ngay từ khi chào đời”.
Theo các chuyên gia, việc sống thọ ở mức đặc biệt – tức từ 110 tuổi trở lên – phụ thuộc vào nhiều yếu tố: nền tảng di truyền, một đất nước yên bình không có chiến tranh, lối sống lành mạnh, cùng với khả năng tiếp cận dịch vụ y tế và chi trả chi phí điều trị. Số liệu của Cục Điều tra Dân số Mỹ cho thấy chỉ khoảng 0,03% người dân nước này sống đến 100 tuổi. Nhóm Gerontology Research Group – một tổ chức phi lợi nhuận chuyên theo dõi và xác minh những người từ 110 tuổi trở lên – hiện ghi nhận 5.153 trường hợp trong cơ sở dữ liệu toàn cầu của mình.
Pinchas Cohen, Hiệu trưởng Trường Leonard Davis thuộc Đại học Nam California, cho biết tuổi thọ trung bình của nhân loại đã tăng đáng kể trong thế kỷ qua, song phần lớn nhờ vào việc giảm tỷ lệ tử vong ở giai đoạn đầu đời. Các loại vaccine đã giúp trẻ em tránh khỏi những căn bệnh quái ác như sởi, quai bị, rubella, bại liệt và ho gà. Trong khi đó, những phương pháp điều trị ngày càng tiến bộ đã giúp nhiều người trưởng thành kéo dài sự sống trước các bệnh mãn tính như tim mạch, tiểu đường hay ung thư.
“Tuổi thọ tối đa thì không thay đổi”, ông Cohen nhấn mạnh, giải thích rằng trong nhiều năm gần đây, người sống thọ nhất thế giới thường chỉ nằm trong khoảng 112 đến 117 tuổi. “Không có bằng chứng nào cho thấy con người có thể vượt qua mốc 120”.
Kỷ lục tuổi thọ hiện nay thuộc về Jeanne Calment, một phụ nữ Pháp qua đời năm 1997 ở tuổi 122. Dù từng có ý kiến hoài nghi về tuổi thật của bà, các học giả đã công bố các bằng chứng củng cố cho con số này.
Theo ông Cohen, việc con người sống đến 150 tuổi “ở thời điểm hiện tại là rất khó xảy ra”. Tuy nhiên, điều đó không phủ nhận những tiến bộ y học đã giúp nhân loại sống lâu hơn thế hệ trước. Ông dẫn ví dụ các loại thuốc điều trị tiểu đường như nhóm ức chế SGLT2, hay thuốc chống béo phì như Ozempic, Wegovy và Zepbound. Những loại dược phẩm này có thể kéo dài tuổi thọ, nhưng chỉ tính bằng vài năm, chứ không phải hàng thập kỷ.
Ông Cohen nhấn mạnh, cách hiệu quả nhất để kéo dài tuổi thọ vẫn là duy trì lối sống lành mạnh, với những nguyên tắc cơ bản về chế độ ăn uống, tập luyện và giấc ngủ.
“Tuổi thọ 140 ư? Nực cười”, Douglas E. Vaughan, Giám đốc Viện Nghiên cứu Tuổi thọ Potocsnak thuộc Đại học Northwestern, bình luận. Tuy vậy, ông cũng dẫn nghiên cứu về một biến thể gen đặc biệt được phát hiện trong cộng đồng Amish cổ ở quận Adams, bang Indiana. Biến thể này có tác dụng bảo vệ cơ thể trước bệnh tiểu đường và sự lão hóa tim mạch, nhưng theo Vaughan, “cũng chỉ giúp kéo dài tuổi thọ thêm khoảng 10 năm”.
Trong cuộc trao đổi tại Bắc Kinh, Tổng thống Putin cũng góp lời: “Con người có thể tiếp tục ghép tạng…Có thể trông trẻ hơn khi sống lâu hơn, thậm chí có thể đạt tới sự bất tử”.
Y học hiện nay đã đạt được những bước tiến lớn trong lĩnh vực ghép mô và ghép tạng, ngoại trừ bộ não.
“Ý tưởng thay thế từng cơ quan một khi chúng suy yếu để sống mãi thực ra đã tồn tại từ vài thế kỷ trước”, ông Austad nhận định. “Chúng ta thực sự đang ngày càng giỏi hơn trong việc thay thế tim, thận và các bộ phận khác. Nhưng đó vẫn chỉ là cách tiếp cận coi cơ thể như một ‘túi hạt đậu’: hỏng hạt nào thì thay hạt đó. Giống như với một chiếc ô tô: thay lọc dầu, thay bugi, rồi thay những bộ phận khác”.
“Nhưng cũng như một chiếc xe, đến lúc nào đó, nó sẽ phải đối diện với giới hạn khắc nghiệt của thực tế”, ông nói thêm.
Ghép tạng tuy có thể kéo dài sự sống, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ đào thải hoặc các tác dụng phụ từ thuốc chống đào thải.
“Ngay cả các tế bào của chúng ta, và cách chúng hoạt động, cũng sẽ suy giảm dần theo thời gian”, Keri Althoff, giáo sư dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng Bloomberg, Đại học Johns Hopkins, cho biết.
Hệ miễn dịch cũng yếu dần theo tuổi tác. Vì vậy, người cao tuổi cần được tiêm nhắc lại các loại vaccine “để cơ thể nhớ cách chống lại những bệnh truyền nhiễm có thể khiến họ nhập viện, thậm chí cướp đi sinh mạng”, bà Althoff nhấn mạnh.
Bà và nhiều chuyên gia khác cho rằng điều quan trọng hơn số năm sống chính là “tuổi khỏe” – tức khả năng duy trì một cuộc sống trọn vẹn và có chất lượng.
Và có lẽ, để sống tốt, con người cần chấp nhận một thực tế: dù đó là cuộc trò chuyện giữa hai nguyên thủ hay một cuộc cá cược vui vẻ giữa các nhà khoa học, thì quy luật khắc nghiệt của tuổi tác vẫn không thể bị đảo ngược.
