Nuôi lợn nhân bản để tạo nguồn nội tạng cấy ghép cho người

Một công ty khởi nghiệp Nhật Bản đang xây dựng một cơ sở nuôi lợn tại tỉnh Osaka với mục đích tạo ra nguồn nội tạng dùng để cấy ghép cho con người. Cơ sở này dự kiến đi vào hoạt động vào nửa cuối năm 2027, với công suất nuôi khoảng 100 con lợn mỗi năm.

Đây là một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực cấy ghép dị loại – kỹ thuật cấy ghép nội tạng từ động vật sang người – nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt trầm trọng nguồn tạng hiến tặng trên toàn cầu.

Lợn nhân bản từ tế bào biến đổi gen

Công ty khởi nghiệp PorMedTec, có liên kết với Đại học Meiji (Tokyo), sẽ hợp tác với eGenesis, một công ty công nghệ sinh học hàng đầu của Hoa Kỳ trong lĩnh vực sản xuất lợn hiến tạng. Dự án sẽ tập trung vào việc tạo ra lợn nhân bản từ tế bào đã được biến đổi gen. Công nghệ biến đổi gen này nhằm mục đích làm giảm khả năng hệ miễn dịch của con người đào thải nội tạng được cấy ghép, một rào cản lớn trong cấy ghép dị loại.

Những con lợn hiến tặng sẽ được sinh ra từ lợn nái và nuôi tại cơ sở ở Osaka theo quy trình nghiêm ngặt, ban đầu phục vụ cho các thử nghiệm lâm sàng. Sau khi đạt đến kích thước phù hợp, các cơ quan nội tạng sẽ được lấy ra và vận chuyển đến các cơ sở y tế gần địa điểm thử nghiệm.

Việc xây dựng cơ sở được lên kế hoạch bắt đầu vào năm tới. Yếu tố vệ sinh và an toàn sinh học là ưu tiên hàng đầu. Công ty xây dựng, Sekine, đang nghiên cứu hệ thống làm sạch chất thải và cho lợn ăn để hạn chế tối đa sự tiếp xúc giữa người và lợn. Cơ sở sẽ được trang bị camera tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) để theo dõi nhiệt độ cơ thể và tình trạng sức khỏe của lợn. Chất lượng không khí sẽ được duy trì bằng các bộ lọc hiệu suất cao.

Thành công bước đầu

Nhật Bản đã có các tiêu chuẩn sản xuất và kiểm soát chất lượng cho dược phẩm và y học tái tạo nhưng nước này vẫn chưa có hướng dẫn rõ ràng nào cho các cơ sở sản xuất lợn y tế. Các công ty tham gia dự án đang phối hợp với Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi cùng các tổ chức liên quan để thiết kế cơ sở theo các tiêu chuẩn cao nhất.

PorMedTec đã có những thành tích ứng dụng ban đầu. Vào tháng 11 năm 2024, một quả thận từ lợn do công ty này nhân giống đã được cấy ghép thành công cho một con khỉ, đánh dấu ca ghép tạng dị loại đầu tiên tại Nhật Bản. Sau phẫu thuật, quả thận này đã hoạt động và bài tiết nước tiểu bình thường. Đại học Osaka cũng đang chuẩn bị tiến hành các thí nghiệm ghép tim trên khỉ.

Trên thế giới, lĩnh vực này đang tiến triển nhanh chóng. Tại Hoa Kỳ, công ty United Therapeutics đã nhận được sự chấp thuận thử nghiệm lâm sàng để cấy ghép thận lợn biến đổi gen cho bệnh nhân. Công ty eGenesis cũng đã lập kỷ lục thế giới vào tháng 9 khi một bệnh nhân được ghép thận lợn biến đổi gen sống sót được hơn bảy tháng và không cần chạy thận nhân tạo.

Những thách thức

Giáo sư Hisashi Sahara của Đại học Kagoshima nhận định nếu cấy ghép dị loại được đưa vào sử dụng thực tế, nó có thể biến y học cấy ghép thành "một quy trình thường xuyên", giảm bớt gánh nặng cho các chuyên gia y tế. Khả năng xét nghiệm trước và lựa chọn kích thước nội tạng phù hợp sẽ mang lại nhiều lợi ích.

Tuy nhiên, lĩnh vực này vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Hiệu quả và tính an toàn của cấy ghép dị loại chưa được chứng minh rõ ràng trên số lượng người đủ lớn, và dữ liệu dài hạn vẫn chưa được thu thập. Giáo sư Sahara nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác định rõ loại bệnh nhân nào đủ điều kiện để ghép tạng.

Ngoài ra, các nhà khoa học và nhà quản lý cũng lo ngại về nguy cơ lây truyền các bệnh truyền nhiễm từ lợn sang người, cũng như những tác động về mặt đạo đức khi sử dụng động vật để sản xuất nội tạng xét theo góc độ phúc lợi động vật. Việc vượt qua những rào cản kỹ thuật, pháp lý và đạo đức này là chìa khóa để kỹ thuật cấy ghép dị loại có thể trở thành giải pháp cứu mạng cho hàng triệu bệnh nhân đang chờ tạng.

Theo Nikkei Asia