Vài giờ trước khi trốn sang Moscow, ông Bashar al-Assad đã tham gia một cuộc họp với khoảng 30 người đứng đầu quân đội và an ninh tại Bộ Quốc phòng hôm 7/12, nói rằng sự hỗ trợ quân sự của Nga đang trên đường đến và kêu gọi lực lượng mặt đất cầm cự, một chỉ huy có mặt tại cuộc họp và yêu cầu giấu tên kể với Reuters.
Theo một phụ tá thân cận, ông Assad đã nói với người quản lý văn phòng Tổng thống của mình hôm 7/12 rằng khi hoàn thành công việc, ông sẽ về nhà nhưng thay vào đó lại đi đến sân bay.
Ông cũng gọi cho cố vấn truyền thông của mình, Buthaina Shaaban, và yêu cầu cô đến nhà ông để viết cho ông một bài phát biểu, người phụ tá này cho biết. Cô đến nơi thì thấy không có ai ở đó.
“Ông Assad thậm chí còn không có pha chống trả cuối cùng. Ông ấy thậm chí còn không tập hợp quân đội của mình”, Nadim Houri, giám đốc điều hành của tổ chức tư vấn khu vực Sáng kiến Cải cách Arab, cho biết. "Ông ấy đã để những người ủng hộ mình đối mặt với số phận của chính họ".
Đến nay, ông Assad vẫn chưa xuất hiện trước công chúng. Reuters đã phỏng vấn 14 người quen thuộc với những ngày và giờ cuối cùng còn nắm quyền của ông, từ đó kể lại câu chuyện của nhà lãnh đạo vào thời khắc trước khi chính quyền của ông bị lật đổ bởi phe nổi dậy.
Theo ba trợ lý thân cận, ông Assad thậm chí còn không thông báo cho em trai mình, Maher, chỉ huy Sư đoàn Thiết giáp số 4 tinh nhuệ của Quân đội, về kế hoạch rút lui của mình. Một người cho biết Maher đã bay trực thăng tới Iraq và sau đó tới Nga.
Theo một phụ tá người Syria và quan chức an ninh Lebanon, những người anh em họ ngoại của ông Assad, Ehab và Eyad Makhlouf, cũng bị bỏ lại phía sau khi Damascus rơi vào tay quân nổi dậy. Họ cho biết, cặp đôi này đã cố gắng chạy trốn bằng ô tô đến Lebanon nhưng bị phục kích trên đường đi, phiến quân đã bắn chết Ehab và làm Eyad bị thương. Tuy nhiên, thông tin này chưa được xác minh độc lập.
Hai nhà ngoại giao Syria cho biết, ông Assad đã trốn khỏi Damascus bằng máy bay trong hôm 8/12, bay dưới tầm quét của radar và tắt bộ phát đáp của máy bay, thoát khỏi nanh vuốt của quân nổi dậy đang tấn công thủ đô. Sự ra đi đầy kịch tính đã chấm dứt 24 năm cai trị của ông và nửa thế kỷ quyền lực không bị gián đoạn của gia tộc Assad, đồng thời khiến cuộc nội chiến kéo dài 13 năm đột ngột dừng lại.
Ông Assad đã bay tới căn cứ không quân Hmeimim của Nga ở thành phố ven biển Latakia của Syria và từ đó đến Moscow.
Theo ba cựu trợ lý thân cận và một quan chức cấp cao khu vực, gia đình ông Assad, người vợ Asma và ba đứa con của họ, đã đợi ông ở thủ đô của Nga.
Các đoạn video ngôi nhà của ông Assad, do quân nổi dậy và những người dân tụ tập trong khu phức hợp Tổng thống quay lại và đăng trên mạng xã hội, cho thấy những người bên trong có lẽ đã vội vã rời đi thức ăn đã được nấu chín vẫn để trên bếp và một số đồ dùng cá nhân bị bỏ lại, chẳng hạn như album ảnh gia đình.
Cầu cứu trong tuyệt vọng
Theo những người được Reuters phỏng vấn, trong những ngày trước khi ông Assad rời đi, khi ông tìm kiếm viện trợ từ nhiều phía khác nhau, trong cuộc chạy đua tuyệt vọng nhằm níu kéo quyền lực và đảm bảo an toàn cho mình.
Ba nhà ngoại giao trong nước cho biết ông Assad đã đến thăm Moscow vào ngày 28/11, một ngày sau khi lực lượng nổi dậy Syria tấn công tỉnh phía bắc Aleppo và tấn công chớp nhoáng trên khắp cả nước, nhưng dường như phía Nga không sẵn lòng can thiệp.
Hadi al-Bahra, người đứng đầu phe đối lập chính của Syria ở nước ngoài, nói rằng ông Assad đã không truyền đạt thực tế tình hình cho các trợ lý ở trong nước, trích dẫn một nguồn tin thân cận với Assad và một quan chức khu vực.
“Ông ấy đã nói với các chỉ huy và cộng sự của mình sau chuyến đi Moscow rằng sẽ có hỗ trợ quân sự”, Bahra nói thêm. "Ông ta đã nói dối họ".
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với các phóng viên hôm 11/12 rằng trước đây Nga đã dành rất nhiều nỗ lực để giúp ổn định Syria nhưng ưu tiên hàng đầu của nước này hiện nay là cuộc xung đột ở Ukraine.
Bốn ngày sau chuyến thăm Moscow, vào ngày 2/12, Ngoại trưởng Iran Abbas Araqchi đã gặp ông Assad ở Damascus. Vào thời điểm đó, phiến quân thuộc nhóm Hồi giáo Hayat Tahrir al-Sham (HTS) đã nắm quyền kiểm soát thành phố lớn thứ hai của Syria Aleppo và đang tràn về phía nam khi lực lượng chính phủ sụp đổ.
Một nhà ngoại giao cấp cao của Iran nói với Reuters rằng ông Assad rõ ràng đã rất tuyệt vọng trong cuộc họp và thừa nhận rằng quân đội của ông quá yếu để có thể kháng cự hiệu quả.
Tuy nhiên, ông Assad chưa bao giờ yêu cầu Tehran triển khai lực lượng ở Syria, theo hai quan chức cấp cao của Iran. Họ hiểu rằng Israel có thể sử dụng bất kỳ sự can thiệp nào như vậy làm lý do để nhắm vào lực lượng Iran ở Syria hoặc thậm chí chính Iran.
Sự sụp đổ không thể tránh khỏi
Sau khi không còn lựa chọn, ông Assad cuối cùng đã chấp nhận sự sụp đổ không thể tránh khỏi của mình và quyết tâm rời khỏi đất nước, chấm dứt triều đại cai trị của gia đình ông kể từ năm 1971.
Ba thành viên thân cận của ông Assad cho biết ban đầu ông muốn tìm nơi ẩn náu ở Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), khi quân nổi dậy chiếm giữ Aleppo và Homs và đang tiến về phía Damascus.
Họ nói rằng ông đã bị UAE từ chối bởi lo ngại phản ứng dữ dội của quốc tế vì chứa chấp một nhân vật phải chịu các lệnh trừng phạt của Mỹ và châu Âu vì bị cáo buộc sử dụng vũ khí hóa học trong một cuộc đàn áp quân nổi dậy, những cáo buộc mà ông Assad đã bác bỏ là bịa đặt.
Tuy nhiên, Moscow không từ bỏ ông Assad. Ngoại trưởng Sergey Lavrov đã đi đầu trong nỗ lực nhằm bảo đảm an toàn cho ông Assad. Ông nhờ Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar tận dụng mối quan hệ với HTS để giúp ông Assad tới Nga an toàn, theo hai quan chức khu vực.
Một nguồn tin an ninh phương Tây nói ông Lavrov đã làm "mọi thứ có thể" để giúp ông Assad rời đi an toàn.
Ba nguồn tin của Reuters xác nhận Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar đã đạt thỏa thuận với HTS để tạo điều kiện cho Tổng thống Syria rời đi, dù giới chức hai nước nói không có liên hệ nào với nhóm vũ trang trong các tuyên bố chính thức.
Nga còn phối hợp với các quốc gia láng giềng để bảo đảm máy bay chở ông Assad của nước này có thể rời không phận Syria mà không bị chặn hay nhắm mục tiêu, theo các nguồn tin.
Thủ tướng cuối cùng của ông Assad, Mohammed Jalali, cho biết ông đã nói chuyện với ông Assad qua điện thoại vào lúc 10h30 tối 7/12.
“Trong cuộc gọi gần đây nhất của chúng tôi, tôi đã nói với ông ấy rằng tình hình khó khăn như thế nào và có sự di dời rất lớn (người dân) từ Homs tới Latakia…rằng có sự hoảng loạn trên đường phố”, ông Jalali nói với đài truyền hình Al Arabiya TV trong tuần này.
"Ông ấy trả lời: 'Ngày mai, chúng ta sẽ thấy'", ông Jalali nói thêm. "'Ngày mai, ngày mai', là điều cuối cùng ông ấy nói với tôi".
Jalali cho biết ông đã cố gắng gọi lại cho Assad khi bình minh ló dạng vào ngày 8/12 nhưng không có phản hồi.
Số phận các căn cứ quân sự của Nga ở Syria sẽ ra sao?
Nga đàm phán với các chiến binh thánh chiến Syria về các căn cứ quân sự
Vì sao Israel điên cuồng ném bom và tấn công Syria?
Theo Reuters
