Trong cuộc họp báo tổng kết thường niên vào ngày 16/12, Tổng thống Mỹ Barack Obama cảnh báo Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump không nên áp dụng chính sách mang tính thay đổi mạnh mẽ trong vấn đề chính trị “một Trung Quốc”.
Ông Barack Obama cho rằng chính sách “một Trung Quốc” là hạt nhân của chính sách đối với Trung Quốc, tìm cách lật đổ chính sách này sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng.
“Họ sẽ không duy trì thái độ âm thầm chịu đựng trong vấn đề Biển Đông, cho dù hai nước đã xuất hiện tình hình rất căng thẳng ở khu vực Biển Đông” – ông Obama nói.
Theo ông Obama, do tầm quan trọng của quan hệ Mỹ - Trung, quan hệ hai nước trong nền kinh tế thế giới, an ninh quốc gia và các lĩnh vực khác cùng với vai trò của Trung Quốc trong các vấn đề toàn cầu, có lẽ không có bất cứ mối quan hệ song phương nào quan trọng hơn quan hệ Mỹ - Trung.
Ông Obama nói: Nếu quan hệ Mỹ - Trung đổ vỡ hoặc xấu đi thì tất cả các nước đều bị ảnh hưởng tiêu cực.
Ông Obama đề nghị ông Donald Trump có “thái độ suy nghĩ cặn kẽ và có hệ thống” trong vấn đề chính sách đối ngoại.
Trước đó, trên đài truyền hình Fox News, ông Donald Trump tuyên bố sẽ không cho phép Bắc Kinh áp đặt lập trường và điều kiện của họ trong vấn đề Đài Loan.
Ông bày tỏ điều gây bất ngờ đối với nguyên nhân Mỹ cần ủng hộ lập trường “một Trung Quốc”. Đầu tháng 12/2016, ông Donald Trump và nhà lãnh đạo Đài Loan, bà Thái Anh Văn tiến hành điện đàm. Sau đó, Tổng thống đắc cử Mỹ đã thay đổi thái độ của Mỹ trong quan hệ với Trung Quốc.
Cuộc gọi điện này là đối thoại lần đầu tiên giữa Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump và nhà lãnh đạo Đài Loan, bà Thái Anh Văn, cũng là đối thoại lần đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ với nhà lãnh đạo Đài Loan kể từ năm 1979 đến nay.
Đối với các động thái mới của ông Donald Trump trong vấn đề Đài Loan, Trung Quốc hồi đầu tháng này đã thể hiện thái độ giận dữ đặc biệt. Tuy nhiên, cho đến nay, Trung Quốc vẫn giữ thái độ tương đối kiềm chế, nhằm tác động đến ông Donald Trump trước khi ông tuyên thệ nhậm chức trong tháng tới.
Đối với quan hệ Trung - Mỹ, các nhà lãnh đạo Trung Quốc luôn tìm cách thúc đẩy xây dựng quan hệ nước lớn kiểu mới theo nguyên tắc “không xung đột, không đối đầu, tôn trọng lẫn nhau, hợp tác cùng thắng”. Điều này được Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh vào hồi tháng 11/2016 sau khi ông Donald đắc cử Tổng thống Mỹ.
Trung Quốc cho rằng sẽ không có bất cứ “dư địa” đàm phán nào trong vấn đề “lợi ích cốt lõi” như cái Bắc Kinh gọi là "toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ chủ quyền", chế độ chính trị, trong đó có vấn đề Đài Loan.
Các chuyên gia Trung Quốc thì cho rằng, hai bên phải từ bỏ tư duy “trò chơi tổng bằng không”, ngăn chặn xảy ra chiến tranh thương mại, tránh để hai bên cùng bị hại. Thậm chí, họ phân tích bản thân chính sách do ông Donald Trump tuyên bố cũng có tác động tiêu cực đối với Mỹ như chính sách bảo hộ thương mại (đánh thuế cao đối với hàng hóa Trung Quốc).
Quan chức cấp cao cũng như doanh nhân, báo chí Trung Quốc còn cảnh cáo, cho rằng nếu Trung Quốc và Mỹ xảy ra chiến tranh thương mại, Trung Quốc sẽ áp dụng biện pháp “báo thù” như cấm doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc mua dịch vụ của các công ty Mỹ, làm cho Mỹ mất đi 85.000 việc làm.
Trung Quốc cũng có thể cấm nhập khẩu đậu tương Mỹ. Mua bán đậu tương Trung - Mỹ chiếm 1/4 mua bán đậu tương toàn cầu. Nếu Trung Quốc thực hiện biện pháp này thì sẽ khiến cho 21 địa phương nông nghiệp của Mỹ mất đi 10% việc làm.
Với những tuyên bố vậy, phía Trung Quốc đang cảnh cáo ông Donald Trump tránh thực hiện các chính sách thương mại gây thiệt hại cho Trung Quốc và cũng có thể gây thiệt hại cho Mỹ.
