Các nguồn tin ngoại giao cho biết, Trung Quốc đã nói với các nước châu Á rằng nước này có thể rút khỏi Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển để đáp trả, nếu phán quyết của tòa trọng tài quốc tế về tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông đi ngược lại quan điểm của Trung Quốc. Dự kiến tòa sẽ đưa ra phán quyết trong vài tuần tới.
Trong khi đó, hôm 20/6, Thủ tướng Campuchia Hunsen nói nước này sẽ không ủng hộ bất cứ phán quyết nào của Tòa Trọng tài ở La Haye về việc Philippines khiếu nại các tuyên bố của Trung Quốc ở Biển Đông. Ông Hunsen phát biểu như vậy tại một lễ tốt nghiệp ở Phnom Penh. Đây là lần đầu tiên ông Hunsen đứng về phía Trung Quốc một cách rõ ràng về vấn đề này.
Báo chí thông tin Tổng thống mới đắc cử của Philippines Rodrigo Duterte nói sẽ không có đối thoại song phương giữa Philippines và Trung Quốc trong vòng hai năm tới về tranh chấp ở Biển Đông. Tin này được cựu ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario nói với báo chí hôm 17/6.
Trong vụ kiện của Philippines, Trung Quốc quan tâm nhiều nhất đến phán quyết về việc áp dụng đường 9 đoạn, còn gọi là đường lưỡi bò, mà Trung Quốc dùng để phân giới một cách mập mờ và đòi chủ quyền đối với hầu hết vùng biển có tranh chấp. Philippines đã nộp đơn lên Tòa Trọng tài Thường trực ở La Haye vào năm 2013 để bác bỏ giá trị của "đường lưỡi bò" ngang ngược này.
Theo các nguồn tin, Trung Quốc cho rằng kết quả tệ hại nhất sẽ là việc tòa căn cứ vào Công ước về Luật Biển 1982 (UNCLOS) để phán quyết rằng tuyên bố của Trung Quốc về “quyền lịch sử” đối với Biển Đông là không có cơ sở pháp lý quốc tế và bác bỏ giá trị của "đường lưỡi bò". Trung Quốc đã nói với các nhà ngoại giao của Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á rằng nước này không loại trừ khả năng rút khỏi công ước nếu điều đó xảy ra.
Nhiều chuyên gia tin rằng phán quyết sẽ không có lợi cho Trung Quốc trong tranh chấp ở Biển Đông. Trung Quốc phê chuẩn UNCLOS năm 1996. Lâu nay nước này vẫn nói sẽ không chấp nhận hay tôn trọng phán quyết sắp tới của tòa trọng tài, đồng thời khẳng định tòa không có thẩm quyền về vụ việc.
Ngược lại, hành động khiếu nại của Philippines được nhiều nước hậu thuẫn, kể cả Mỹ và Nhật Bản. Mặc dù vụ khiếu nại được nhiều bên quan tâm, song có một thực tế là Tòa Trọng tài ở La Haye không phân xử về những tuyên bố chủ quyền của các bên tranh chấp ở Biển Đông mà chỉ phân xử về các quyền hải dương gắn với các tuyên bố đó.
Các chuyên gia cho rằng tòa có thể tuyên bố đường lưỡi bò không có hiệu lực pháp lý hoặc chất vấn về nó theo những cách thức buộc Trung Quốc phải làm rõ cơ sở pháp lý, điều mà Trung Quốc vẫn né tránh. Nhiều chuyên gia cũng tin rằng tòa có thể sẽ phán quyết rằng một số đảo nhân tạo do Trung Quốc xây không có quyền đòi có lãnh hải xung quanh.
Tòa Trọng tài Liên Hợp Quốc không có thẩm quyền buộc thực thi các phán quyết. Nhưng nếu phán quyết có lợi cho Philippines, Trung Quốc có nguy cơ bị tổn hại về uy tín và bị xa lánh trong khu vực nếu họ bỏ ngoài tai phán quyết của tòa và tiếp tục đòi chủ quyền. Nếu phán quyết bất lợi cho Trung Quốc, nước này có thể tìm cách trừng phạt Philippines, như áp dụng những biện pháp không chính thức để hạn chế khách du lịch hoặc hàng hóa nhập khẩu.
Mặt khác, Trung Quốc chỉ trích Philippines đã không chịu giải quyết các tranh chấp lãnh thổ tại Biển Đông thông qua đàm phán song phương. Đồng thời Bắc Kinh lên án các nước ngoài khu vực can thiệp vào tranh chấp Biển Đông.
Trung Quốc cho rằng Mỹ không có quyền nói đến vụ kiện vì bản thân Washington không phê chuẩn Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển. Bắc Kinh tố cáo Mỹ muốn khai thác vụ này để tạo dựng liên minh trong khu vực nhằm ngăn chặn ảnh hưởng ngày càng gia tăng của Trung Quốc.
Nguy cơ lớn nhất là Trung Quốc phản ứng mạnh đối với một phán quyết bất lợi và quyết định leo thang những tham vọng quân sự của họ ở Biển Đông bằng cách tuyên bố thiết lập vùng nhận dạng phòng không hoặc tìm cách xây đảo nhân tạo ở bãi cạn Scarborough mà Philippines đã đòi chủ quyền.
Nhằm đề phòng những phản ứng hung hăng hơn của Trung Quốc, Mỹ đã đưa nhiều thiết bị quân sự đến khu vực, bao gồm các việc tàu sân bay và chiến đấu cơ ghé thăm Philippines. Thông điệp của Mỹ rất rõ ràng rằng bất cứ động thái gì của Bắc Kinh trên bãi cạn Scarborough cũng sẽ gặp sự đáp trả của Mỹ.
Theo Kyodo, Japantimes, Financial Times
