Kết quả cuộc gặp gỡ Donald Trump – Tập Cận Bình: Tuyên bố “vênh” nhau giữa Mỹ - Trung

Ông Donald Trump ca ngợi sự thành công của Hội nghị thượng đỉnh G20 và ca ngợi những nỗ lực của nước chủ nhà Nhật Bản. Ông nói mối quan hệ giữa Mỹ và Nhật rất tốt, ông đã có những cuộc gặp gỡ hiệu quả với các nhà lãnh đạo một số quốc gia; Trump đã nói về vấn đề của bức tường biên giới Mỹ - Mexico và nói luật nhập cư của Mỹ là một “thảm họa”. Ông cũng nói rằng các cuộc đàm phán đã có nhiều tiến bộ. Tuy nhiên, cuộc gặp gỡ với Tập Cận Bình đã không nói đến vấn đề của Mạnh Vãn Chu.

Dưới đây là quan điểm về những vấn đề dư luận quan tâm nhất được ông Trump đề cập tại cuộc họp báo.

Đàm phán thương mại Mỹ-Trung

Ông Trump nói rằng các cuộc đàm phán thương mại Mỹ - Trung đang diễn ra. “Ít nhất là bây giờ” Mỹ sẽ không áp dụng mức thuế quan bổ sung thêm đối với những hàng hóa Trung Quốc nữa. “Mỹ sẽ hợp tác với Trung Quốc tại chỗ cuộc đàm phán bị phá vỡ để xem liệu có thể đạt được thỏa thuận hay không”. “Trung Quốc sẽ đàm phán với chúng tôi. Trung Quốc sẽ mua rất nhiều thực phẩm và nông sản. Họ sẽ bắt đầu hành động nhanh chóng, gần như ngay lập tức”. Trump nói rằng Mỹ sẽ cung cấp cho Trung Quốc một danh sách các thứ hy vọng họ sẽ mua.

“Về cơ bản chúng tôi đã nói hôm nay rằng chúng tôi sẽ tiếp tục đàm phán. Chúng tôi đồng ý rằng tôi sẽ không áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc trị giá 325 tỷ USD. Nếu tôi muốn tăng thuế, tôi có thể sẽ tăng” - Trump nói .

Trump nói rằng mối quan hệ của ông với Chủ tịch Tập là rất tốt. Ông Tập rất mạnh mẽ, nhưng rất giỏi. “Tôi nói với ông ấy rằng không thể có tình huống như vậy (tức sự mất cân bằng thương mại Mỹ - Trung)”, Tập Cận Bình hiểu rất rõ điều này. “Tôi không vội đạt được thỏa thuận, tôi muốn đạt được thỏa thuận tốt, một thỏa thuận đúng đắn”. Trump nói.

Ông cũng nói rằng, lúc nhiều nhất, Trung Quốc đã mua 16 tỷ USD sản phẩm nông nghiệp của Mỹ. Mỹ áp dụng thuế quan và dùng thuế quan trợ cấp cho nông dân Mỹ. “Đợi khi Hiệp nghị (Thương mại Mỹ - Trung) được ký kết, nông dân sẽ là người hưởng lợi lớn nhất. Nông dân Mỹ rất yêu nước”.

Trump nói, từ sau khi Trung Quốc gia nhập WTO, Mỹ đã phải đối mặt với những tổn thất lớn.

Về quan hệ Mỹ-Trung, Trump nói: "Chúng tôi và Trung Quốc là đối tác chiến lược. Cuối cùng chúng tôi có thể giúp đỡ lẫn nhau. Nếu đạt được thỏa thuận,  sẽ có lợi cho cả hai bên”.

“Nếu Trung Quốc mở cửa, bạn được thị trường lớn nhất thế giới mở cửa”, ông Trump nói: “Hiện nay Trung Quốc không mở cửa (thị trường) cho Mỹ, nhưng Mỹ thì mở cửa thị trường. Điều này không được phép diễn ra”.

Trước đó khi phát biểu tại cuộc gặp gỡ Tập Cận Bình, ông Trump đã nói: “Tôi thực sự nghĩ rằng chúng ta đã đến rất gần (thỏa thuận), nhưng sau đó một số thứ đã thay đổi. Nhưng nếu chúng ta có thể đạt được hiệp nghị mậu dịch công bằng, thì nó sẽ có tính lịch sử. Chúng tôi hoàn toàn cởi mở với nó (thỏa thuận); tôi biết rằng ông cũng có thái độ cởi mở với nó. Tôi biết rằng tất cả các đại diện của ông đang làm việc chăm chỉ với các đại diện của tôi và của Mỹ”.

Sau khi kết thúc cuộc gặp với ông Tập Cận Bình, ông Trump đã trả lời câu hỏi của phóng viên rằng cuộc gặp với ông Tập là “rất tốt, rất tốt, và thậm chí tốt hơn dự kiến, các cuộc đàm phán đang đi đúng hướng”.

 Đây là vấn đề có sự khác biệt lớn trong tuyên bố của hai bên sau cuộc gặp gỡ (hai bên không ra tuyên bố chung mà mỗi bên ra tuyên bố riêng). Phía Mỹ nói: Mỹ tạm thời không đánh thuế thêm đối với hàng hóa Trung Quốc; hai bên đồng ý “sẽ bắt đầu tiếp tục đàm phán trở lại về những vấn đề chưa hoàn thành trước khi cuộc đàm phán tan vỡ” đầu tháng 5 (We’re going to work with China on where we left off). Nếu cuộc đàm pháp được tiếp tục mà không đạt được một hiệp nghị tốt đẹp, Mỹ có thể “tăng thuế vào bất cứ lúc nào”. Như thế có nghĩa là Trung Quốc đã phải từ bỏ yêu cầu “hai bên đàm phán tại từ đầu”, chấp nhận quay lại đàm phán về những nội dung đã đạt được trước khi Trung Quốc thay đổi lập trường.

Tuy nhiên, phía Trung Quốc lại nói: “Phía Mỹ bày tỏ sẽ không thu thêm thuế mới đối với hàng hóa Trung Quốc; phái đoàn mậu dịch hai bên sẽ tiến hành thảo luận về các vấn đề cụ thể”.

Đáng chú ý là cả hai bên đều không đề cập đến thời gian biểu của cuộc đàm phán tới đây, điều này có nghĩa là nó có thể sẽ kéo dài lê thê, thậm chí có thể tới sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020. Tuy nhiên, trong thời gian đàm phán, nếu ông Trump không hài lòng với cam kết của Trung Quốc, hoặc Trung Quốc lại tiếp tục trở mặt, Mỹ đều có thể lập tức tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc. Ngoài ra, biện pháp thuế quan trừng phạt Mỹ hiện đang áp dụng sẽ vẫn tiếp tục được thực hiện chứ không được bãi bỏ như có tin nói đây là điều kiện mà Trung Quốc nêu lên trước khi diễn ra cuộc gặp gỡ.

Cũng trong vấn đề quan hệ hai bên, trong tuyên bố của mỗi bên đưa ra sau cuộc gặp gỡ đã có những sự “vênh nhau” rõ rệt. Cụ thể:

Về đàm phán bình đẳng, phía Mỹ: “Không thể để tồn tại mất cân bằng trong mậu dịch Mỹ - Trung, cần phải đạt được một sự giao dịch công bằng”. Trung Quốc: “Hai bên Trung – Mỹ trở lại đàm phán về mậu dịch trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau”.

Về việc Trung Quốc mua hàng hóa Mỹ, phía Mỹ nói: “Trung Quốc sẽ lập tức mua một số lượng rất lớn thực phẩm và nông sản, phía Mỹ sẽ cung cấp cho Trung Quốc một bản danh sách các mặt hàng cần mua”. Trung Quốc nói: “Donald Trump nói ông hy vọng Trung Quốc tăng cường nhập khẩu hàng hóa Mỹ để giải quyết vấn đề mậu dịch mất cân bằng”.

Về việc đối xử các công ty Mỹ và Trung Quốc, phía Mỹ: không đề cập đến. Phía Trung Quốc: “Trung Quốc hy vọng các công ty Trung Quốc được đối xử công bằng; Tổng thống Donald Trump nói ông hy vọng đối xử công bằng với các công ty Mỹ và Trung Quốc”.

Vấn đề Huawei

Tại cuộc họp báo, ông Trump nói: các công ty Mỹ có thể bán cho Huawei những sản phẩm “không liên quan đến vấn đề khẩn cấp quốc gia lớn lao”. Khi trả lời câu hỏi của phóng viên, ông Trump nói: “Vấn đề an ninh quốc gia rất quan trọng. Mỹ không loại bỏ Huawei khỏi danh sách đen bị quản chế của Bộ Thương mại (Entyti List), nhưng các công ty Mỹ có thể bán cho Huawei những sản phẩm “không liên quan đến vấn đề khẩn cấp quốc gia lớn lao”.  

Donald Trump nói thêm, chính phủ của ông tới đây sẽ họp về vấn đề Huawei, nhưng sẽ không lập tức giải quyết hoàn toàn vấn đề phức tạp này mà sẽ để đến giai đoạn cuối của cuộc đàm phán mậu dịch.

Trong thông báo của hai bên cũng thể hiện rõ sự khác biệt khi đề cập đến Huawei. Phía Mỹ: để lại đến giai đoạn cuối cùng của cuộc đàm phán mậu dịch sẽ giải quyết; không bãi bỏ lệnh cấm Huawei, đồng ý để các công ty Mỹ bán sản phẩm không gây nguy cơ về an ninh quốc gia cho Huawei; các ngành liên quan trong chính phủ sẽ họp bàn về phạm vi sản phẩm của Huawei.

Phía Trung Quốc: hy vọng Mỹ hủy bỏ lệnh cấm Huawei.

Trước khi diễn ra cuộc gặp gỡ, The Wall Strett Journal đã đưa tin, Trung Quốc đưa ra một trong những điều kiện để đạt được hiệp nghị là hủy bỏ lệnh cấm Huawei, nhưng phát biểu của Donald Trump cho thấy Mỹ chỉ nới lỏng chứ không bãi bỏ lệnh cấm Huawei.

Sinh viên Trung Quốc du học tại Mỹ

Trump cũng nói trong cuộc họp báo rằng ông đã nói về vấn đề giáo dục trong cuộc gặp với ông Tập Cận Bình. Trước ý kiến nói sinh viên Trung Quốc ngày càng khó đến Mỹ học do chính sách nhập cư của ông, Trump nói sẽ không ngăn cản sinh viên Trung Quốc tới Mỹ học.

Trump nói: “Chúng tôi muốn sinh viên Trung Quốc tới học. Mỹ có những trường học và trường đại học xuất sắc, hy vọng rằng những tài năng ưu tú sẽ ở lại Mỹ sau khi tốt nghiệp”.

Tuyên bố sau hội nghị của cả hai bên không nhắc đến vấn đề này.

USMCA là một hiệp nghị rất tốt

Trump nói rằng Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) cũ rất bất lợi cho Mỹ, Hiệp nghị USMCA mới được ký kết “là một thỏa thuận rất có lợi cho chúng tôi và là một thỏa thuận mà mọi bên đều hy vọng. Đây là một thỏa thuận rất lớn, rất tốt”.

Ông nói Mỹ có quan hệ giao lưu mậu dịch với nhiều quốc gia, chẳng hạn như Australia và Nhật Bản. Nhật Bản đã lập nhiều nhà máy sản xuất xe hơi tại Mỹ; nhiều công ty đã tiếp tục trở lại Mỹ một lần nữa. Nền kinh tế Mỹ đã tăng trưởng trở lại.

Vấn đề Triều Tiên

Khi được hỏi tại, liệu ông có đặt chân lên lãnh thổ Triều Tiên hay không, ông Trump nói: “Tất nhiên là có”, “tôi chẳng có vấn đề gì”, “chưa từng có tổng thống Mỹ nào đến thăm Triều Tiên trong khi đang giữ chức”.

Trump cho rằng ông tin nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un sẽ xem các bản tweet của ông. Trump đã gửi một tweet trước đó vào sáng sớm ngày 29/6 nói rằng sau khi tham dự một số cuộc họp rất quan trọng bao gồm gặp gỡ Trump – Tập vào ngày 29; ông sẽ cùng Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đến khu vực phi quân sự của Mỹ - Hàn Quốc (DMZ) và hy vọng cùng ông Kim Jong-un gặp mặt và chào nhau tại đây.

Trump nói rằng ông không đề cập đến cuộc họp kéo dài với ông Kim Jong-un, chỉ là một cuộc gặp ngắn. Nhưng ông cũng nhấn mạnh rằng nếu ông Kim Jong-un không xuất hiện tại DMZ, đó cũng không phải là một dấu hiệu xấu.

Để giải quyết vấn đề hạt nhân của Triều Tiên, Donald Trump và Kim Jong-un đã 2 lần tổ chức hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều tại Singapore và Việt Nam vào tháng 6/2018 và tháng 2/2019, trở thành tổng thống Mỹ đương nhiệm đầu tiên gặp gỡ các nhà lãnh đạo Triều Tiên.

Tuy nhiên, trong tuyên bố sau cuộc gặp, phía Mỹ đã không đề cập gì đến vấn đề Triều Tiên; còn phía Trung Quốc thì nói: “Phía Trung Quốc bày tỏ mong muốn đóng vai trò xây dựng trong vấn đề hạt nhân Triều Tiên. Phía Mỹ coi trọng vai trò của Trung Quốc trong vấn đề này”.

Vấn đề Iran

“Chúng tôi đang xử lý vấn đề Iran và chúng tôi sẽ xem xét điều gì đã xảy ra. Tôi nghĩ họ muốn đạt được một hiệp nghị. Tôi nghĩ họ rất thông minh và muốn thực hiện một thỏa thuận, nhưng hãy xem điều gì xảy ra”, ông Trump nói.

Trump cũng nói rằng hành vi của Iran rất xấu. “Có 18 nơi xung đột, Iran đều là người đứng sau”.

Có phóng viên hỏi Trump: “Iran khoe rằng họ sẽ sớm đạt đến ngưỡng làm giàu uranium như quy định trong Hiệp nghị hạt nhân Iran. Nếu điều này xảy ra, phản ứng của Mỹ sẽ là gì?”. Trump nói: “Các bạn sẽ thấy .... Tôi chỉ có thể nói rằng các bạn sẽ thấy. Chúng tôi không cho phép Iran sở hữu vũ khí hạt nhân. Quyết không cho phép”.

Ngoài các vấn đề trên, tại cuộc họp báo, ông Trump cũng nói về cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin và các mối quan tâm của Iran, Ả rập Saudi và Venezuela.

Trong hai tuyên bố riêng rẽ, hai bên Mỹ và Trung Quốc còn “vênh nhau” trong một số vấn đề khác. Cụ thể như sau:

Về vụ án Giám đốc tài chính của Huawei Mạnh Vãn Chu. Phía Mỹ: cuộc hội đàm Donald Trump – Tập Cận Bình không thảo luận đến; còn tuyên bố của phía Trung Quốc thì không nói gì đến chuyện này.

Vấn đề Đài Loan. Phía Mỹ: không nhắc đến; phía Trung Quốc: “Trung Quốc nhắc lại lập trường của mình về vấn đề Đài Loan, Tổng thống Donald Trump đồng ý tiếp tục chính sách Một nước Trung Quốc”.