Theo lệnh của Tổng thống Donald Trump, Cơ quan Lưu trữ Quốc gia đã công bố loạt tài liệu này. Hôm đầu tuần này, ông Trump tuyên bố tại Trung tâm Kennedy rằng chính phủ sẽ tiết lộ “tất cả các hồ sơ liên quan đến Kennedy” vào ngày hôm sau. Điều này khiến Bộ Tư pháp phải gấp rút xử lý, với các luật sư làm việc xuyên đêm để rà soát hàng trăm trang tài liệu, theo ABC News.
Mặc dù hầu hết nội dung trong các tài liệu này đã được các chuyên gia biết đến từ trước, nhưng vẫn có những chi tiết đáng chú ý: Danh tính của các đặc vụ Mỹ từng do thám ông Fidel Castro, thông tin do Liên Xô cung cấp về kẻ ám sát Kennedy cho các giáo sư Mỹ ở nước ngoài, hay những hoạt động bí mật của CIA.
Dưới đây là 5 điểm quan trọng từ đợt công bố tài liệu lần này.
Hàng chục nghìn trang tài liệu được tiết lộ
Cơ quan Lưu trữ Quốc gia đã công bố hơn 1.100 tài liệu với tổng số hơn 31.000 trang vào sáng thứ Ba. Sau đó, một loạt tài liệu thứ hai được tung ra, nâng tổng số lên gần 2.200 tài liệu với ít nhất 63.000 trang – vẫn thấp hơn con số “80.000 trang” mà ông Trump đã hứa hẹn trước đó.
Đây là một phần trong chuỗi công bố tài liệu kéo dài từ những năm 1990, góp phần định hình cách nước Mỹ và giới sử gia nhìn nhận về vụ ám sát Kennedy. Theo Cơ quan Lưu trữ Quốc gia, phần lớn trong số 6 triệu trang tài liệu liên quan đến vụ án đã được giải mật.
Luật sư Larry Schnapf, người đã theo đuổi việc công bố các tài liệu JFK từ năm 2017, cho biết ông kỳ vọng sẽ có thêm nhiều tài liệu được tiết lộ trong những ngày hoặc tuần tới.
Đáng chú ý nhất, theo ông Schnapf, là những tài liệu vẫn chưa được công bố. Tháng trước, FBI thông báo với Cơ quan Lưu trữ Quốc gia rằng họ vừa phát hiện thêm 2.400 hồ sơ với tổng số 14.000 trang – tất cả đều chưa từng được chuyển cho Ủy ban Warren hay Ủy ban Lựa chọn của Hạ viện về các vụ ám sát, hai cơ quan từng điều tra cái chết của Kennedy và Martin Luther King Jr.
“Chúng ta hoàn toàn không biết những tài liệu đó chứa gì”, ông Schnapf nói.
Nhiều tài liệu từng bị kiểm duyệt giờ đã được công bố đầy đủ
Theo phân tích của tờ Washington Post, không có tài liệu nào trong đợt công bố lần này là hoàn toàn mới. Hầu hết là những tài liệu từng bị bôi đen một phần và giờ đã được tiết lộ đầy đủ.
Những tài liệu này cung cấp góc nhìn sâu hơn về các sự kiện đã thu hút sự tò mò của công chúng trong nhiều thập kỷ. Chẳng hạn, có những tài liệu liên quan đến việc CIA theo dõi Lee Harvey Oswald – người ám sát Kennedy – khi hắn đến lãnh sự quán Cuba và đại sứ quán Liên Xô ở Mexico City vài tuần trước vụ ám sát.
Nhà báo Philip Shenon, tác giả cuốn “A Cruel and Shocking Act: The Secret History of the Kennedy Assassination”, sau khi xem xét một số tài liệu, cho biết chúng không làm thay đổi đáng kể hiểu biết hiện tại về vụ ám sát.
“Đây là những tài liệu dày đặc, cần chuyên gia nghiên cứu kỹ lưỡng để thấy được những chi tiết mới”, ông Shenon nhận xét. “Có thể đâu đó có một phát hiện chấn động, nhưng trước mắt, không có gì thay đổi bản chất của những gì đã xảy ra ngày hôm đó”.
Ông Schnapf, người đã thức đến 4 giờ sáng để đọc tài liệu, cũng đồng tình. Ông cho biết chúng hé lộ một số chi tiết thú vị giúp giới sử gia “ghép mảnh ghép vào bức tranh lớn hơn”, đặc biệt là về hoạt động của các cơ quan tình báo Mỹ. Nhưng, theo ông, “không có bằng chứng mang tính đột phá, không có gì mới về vụ ám sát”.
Hé lộ hoạt động tình báo của CIA nửa thế kỷ trước
Dù còn nhiều điều chưa rõ, đợt công bố lần này lại làm sáng tỏ một số khía cạnh về cách CIA hoạt động trong thời Chiến tranh Lạnh.
Một số tài liệu mới được giải mật xác nhận những nghi vấn lâu nay: CIA đã cài cắm điệp viên vào các nước khác dưới vỏ bọc nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ.
Một bản ghi nhớ năm 1961 có tiêu đề “Tái cơ cấu CIA”, được viết cho Tổng thống Kennedy, cung cấp cái nhìn hiếm hoi về triết lý hoạt động của cơ quan này và cách nó mở rộng phạm vi ảnh hưởng vào các bộ phận khác của chính phủ Mỹ. Theo tài liệu, hơn 1.500 nhân viên CIA hoạt động dưới danh nghĩa nhân viên Bộ Ngoại giao.
Bản ghi nhớ do Arthur M. Schlesinger Jr., nhà sử học từng đoạt giải Pulitzer và là cố vấn cấp cao của Kennedy, soạn thảo. Ông viết rằng ban đầu, việc sử dụng Bộ Ngoại giao làm vỏ bọc cho điệp viên CIA chỉ là biện pháp tạm thời và có giới hạn. Tuy nhiên, theo thời gian, CIA từ bỏ ý định tìm cách thâm nhập các nước khác theo hướng khác, vì cách này hiệu quả và ít tốn kém hơn.
Ví dụ, tại Đại sứ quán Mỹ ở Paris, có 128 nhân viên CIA hoạt động ngầm. “CIA chiếm toàn bộ tầng trên cùng của Đại sứ quán Mỹ tại Paris – một sự thật mà ai cũng biết”, ông Schlesinger viết. Ông còn mô tả rằng vào đêm xảy ra cuộc đảo chính của các tướng lĩnh Pháp ở Algeria, người dân Paris “đã cười khi thấy toàn bộ tầng thượng sáng đèn suốt đêm.
Tình báo Mỹ và những chi tiết về Liên Xô, Cuba
Hàng thập kỷ trước và sau vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy, Mỹ dành phần lớn nguồn lực tình báo để theo dõi Liên Xô và Cuba – hai đối thủ chính trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Những tài liệu vừa được giải mật mới đây tiếp tục hé lộ nhiều chi tiết chưa từng được công bố, làm sáng tỏ mối liên hệ giữa các cường quốc và những nhân vật liên quan đến vụ ám sát gây chấn động lịch sử.
Một trong những tài liệu đáng chú ý nhất là bức điện tín năm 1991, tiết lộ thông tin từ Vyacheslav Nikonov, một quan chức KGB và là cháu trai của Vyacheslav Molotov – cựu Ngoại trưởng Liên Xô.
Nikonov cho biết ông từng “tận mắt” xem xét 5 tập hồ sơ dày về Lee Harvey Oswald – kẻ ám sát Tổng thống Kennedy. Sau khi nghiên cứu tài liệu, ông khẳng định KGB chưa bao giờ tuyển mộ Oswald.
Đáng chú ý, hồ sơ còn cho thấy Oswald không hề giỏi bắn súng. Theo bản báo cáo, hắn từng thử bắn bia tại Liên Xô nhưng không đạt kết quả tốt – một chi tiết làm dấy lên nhiều tranh luận về việc liệu hắn có đủ khả năng thực hiện vụ ám sát Kennedy hay không.
Ngoài Liên Xô, một phần quan trọng trong các tài liệu mới được giải mật liên quan đến Cuba—quốc gia từng là tâm điểm trong chiến lược đối phó của Mỹ thời Chiến tranh Lạnh.
Một bản báo cáo năm 1965 có tiêu đề “Các vấn đề Cuba trong Bộ Quốc phòng” nhận định rằng ông Fidel Castro không muốn xảy ra xung đột trực tiếp với Mỹ, bởi điều đó có thể đe dọa đến chính quyền của ông. Tuy nhiên, tài liệu cũng dự đoán rằng lãnh đạo Cuba có thể gia tăng hỗ trợ cho các phong trào nhằm mở rộng ảnh hưởng ở Mỹ Latinh.
Phản ứng từ giới chuyên gia và chính trị gia
Việc công bố các tài liệu mới không tạo ra phản ứng quá sôi nổi, khi các chuyên gia và giới quan sát vẫn đang nỗ lực phân tích những thông tin vừa được giải mật.
Jack Schlossberg, phóng viên của tạp chí Vogue và là cháu ngoại của Tổng thống Kennedy, đã lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ trên mạng xã hội. Schlossberg, người thường xuyên công kích cựu Tổng thống Donald Trump, cáo buộc ông Trump và cả Robert F. Kennedy Jr. – Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ, đồng thời là anh họ của ông – đã thao túng lịch sử để phục vụ lợi ích cá nhân.
“Họ đang đánh cắp lịch sử khỏi các thế hệ hiện tại và tương lai. Việc lợi dụng quá khứ để phục vụ cho những toan tính chính trị của họ khiến công chúng dần mất đi nhận thức đúng đắn về sự thật”, ông Schlossberg viết trên nền tảng X.
Trái lại, Robert F. Kennedy Jr. – cháu nội của Tổng thống Kennedy – lại lên tiếng ca ngợi ông Trump vì đã ra lệnh giải mật hồ sơ. Ông cho rằng đây là bước đi quan trọng nhằm chấm dứt “60 năm dối trá, bưng bít thông tin, kiểm duyệt và bôi nhọ.
Khi gỡ bỏ kiểm duyệt, chính phủ đã vô tình để lộ hàng chục số an sinh xã hội, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ lừa đảo và tấn công danh tính. Luật sư Mark Zaid, người từng đấu tranh để các tài liệu này được công khai, lên tiếng chỉ trích rằng đây là hành động “hoàn toàn không cần thiết” và “không đóng góp gì cho việc hiểu rõ hơn về vụ ám sát Kennedy”.
Ông Trump muốn Mỹ sở hữu các cơ sở năng lượng của Ukraine
Ông Zelensky điện đàm với Tổng thống Mỹ, nhất trí về nỗ lực chấm dứt chiến tranh
