Từ bóng tối thiếu thốn đến ánh sáng của khoa học
80 năm qua, ngành Y tế Việt Nam đã đi qua một chặng đường đặc biệt, đầy gian khó nhưng cũng rực rỡ thành tựu. Những năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đất nước gần như không có thuốc men và trang thiết bị y tế. Thuốc men, vắc xin đều phải nhập khẩu và rất khan hiếm. Trong hoàn cảnh đó, các nhà khoa học Việt Nam đã viết nên những trang sử cảm động bằng tinh thần quên mình và trí tuệ bền bỉ.
GS Hoàng Thủy Nguyên là người đặt dấu ấn lớn khi nghiên cứu thành công vắc xin bại liệt, mở ra bước ngoặt để Việt Nam thanh toán căn bệnh này vào năm 2000. GS Phạm Ngọc Thạch, GS Hoàng Thủy Nguyên đã từng tự mình uống những lọ vắc xin thử nghiệm, khẳng định an toàn trước khi tiêm cho cộng đồng.
Trong chiến tranh, GS Đặng Văn Ngữ dấn thân vào nghiên cứu sản xuất Penicillin và Streptomycin trong điều kiện thiếu thốn khắc nghiệt. Những liều thuốc ấy không chỉ cứu thương binh mà còn cứu nhân dân, trở thành “vũ khí mềm” song hành cùng chiến trường. Không dừng lại, ông còn miệt mài tìm vắc xin phòng sốt rét – căn bệnh ám ảnh bộ đội, và đã tự tiêm thử nghiệm trên chính cơ thể mình. Đó là minh chứng của lòng dũng cảm và tinh thần phụng sự khoa học vì nhân dân.
Ngày nay, Việt Nam đã có các trung tâm kiểm định thuốc hiện đại như tại Đại học Y Hà Nội, Đại học Y Dược TP.HCM, Đại học Dược Hà Nội … để kiểm nghiệm nghiên cứu và hỗ trợ thử nghiệm lâm sàng tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Từ hình ảnh những giáo sư tự tiêm thử nghiệm trên chính cơ thể mình, đất nước đã tiến tới một nền y học có hệ thống an toàn và chuẩn mực, là khoảng cách của nửa thế kỷ vượt bậc.
Tự chủ thuốc, vắc xin và khát vọng vươn ra thế giới
Sau hàng thập kỷ nỗ lực, Việt Nam đã làm chủ công nghệ sản xuất hàng chục loại thuốc và vắc xin thiết yếu. Chia sẻ với VietTimes, ông Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược Bộ Y tế, cho biết, sản xuất thuốc trong nước hiện đáp ứng khoảng 50% nhu cầu, mục tiêu tiến tới 80% trong những năm tới, giảm phụ thuộc nhập khẩu, đảm bảo giá cả hợp lý.
Cả nước hiện có 212 công ty với 247 nhà máy sản xuất dược đạt chuẩn WHO-GMP, trong đó 28 nhà máy đạt tiêu chuẩn EU-GMP và tương đương. Việt Nam có 4 công ty sản xuất vắc xin, 2 nhà máy sản xuất sinh phẩm y tế. Nhờ đó, nhiều loại vắc xin không chỉ đủ cung ứng trong nước mà còn được xuất khẩu sang Ấn Độ, Hàn Quốc, Malaysia, Myanmar… Mỗi năm, xuất khẩu dược phẩm đạt khoảng 280 triệu USD, đưa hình ảnh y tế Việt Nam vươn xa khỏi biên giới.
Thị trường dược phẩm cũng phát triển mạnh: từ 2,7 tỷ USD năm 2015 lên 7 tỷ USD năm 2025, dự kiến chạm mốc 10 tỷ USD năm 2026. Đây là minh chứng cho sự lớn mạnh của ngành, đồng thời khẳng định sức hút của Việt Nam với các nhà đầu tư quốc tế.
Cùng với lĩnh vực dược, y học Việt Nam trong nhiều thập niên gần đây đã đạt những bước tiến vượt bậc. Kỹ thuật ghép tạng, vốn chỉ được thực hiện ở các nước phát triển, nay đã trở thành một trong những điểm sáng của y tế Việt Nam.
Từ ca ghép thận đầu tiên vào năm 1992, đến nay hàng chục nghìn ca ghép thận, gan, tim, phổi, đặc biệt là ghép đồng thời tim - phổi, đã được tiến hành thành công, cứu sống nhiều bệnh nhân tưởng chừng không còn hy vọng.
Từ BHYT toàn dân đến miễn viện phí
Không chỉ vươn lên trong nghiên cứu và sản xuất, y tế Việt Nam còn tạo dấu ấn đậm nét bằng chính sách nhân văn sâu sắc. Từ năm 1992, khi BHYT được triển khai, đến nay đã có hơn 93% dân số tham gia. Nhà nước hỗ trợ ngân sách để cấp thẻ BHYT miễn phí cho người nghèo, cận nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi, đồng thời chi trả hợp lý chi phí khám, chữa bệnh, giảm gánh nặng tài chính cho hàng triệu hộ gia đình. WHO đánh giá đây là một trong những thành công đáng ghi nhận nhất của Việt Nam.
Mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đưa ra chủ trương miễn viện phí toàn dân – một bước tiến mới, nhân văn và đầy tầm nhìn. Trong bối cảnh chi phí y tế ngày càng tăng, chính sách này sẽ tháo gỡ lo âu cho hàng triệu người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế. Nó đồng thời tạo hiệu ứng kép: sức khỏe người dân được cải thiện, năng suất lao động tăng, và sự bất bình đẳng trong tiếp cận y tế được thu hẹp. Đây không chỉ là chính sách y tế, mà còn là tuyên ngôn của Việt Nam về công bằng và phát triển bền vững.
Tám thập kỷ, từ bóng tối thiếu thốn trăm bề đến ánh sáng của khoa học, từ những lọ thuốc thô sơ trong hầm trú ẩn đến các nhà máy đạt chuẩn quốc tế, ngành y tế Việt Nam đã tạo nên hành trình đầy tự hào. Những dấu ấn của GS Đặng Văn Ngữ, GS Phạm Ngọc Thạch, GS Hoàng Thủy Nguyên, GS Tôn Thất Tùng, GS Hồ Đắc Di… cùng nhiều thế hệ thầy thuốc, đã đặt nền móng cho một nền y tế độc lập, tự chủ và vươn tầm thế giới.
Hành trình 80 năm ấy không chỉ là câu chuyện về khoa học, mà còn là câu chuyện về lòng dũng cảm, về sự hy sinh thầm lặng và khát vọng chăm lo cho sự sống của nhân dân. Ngành y tế hôm nay chính là kết tinh của quá khứ gian khó và tương lai đầy hy vọng, vì một Việt Nam khỏe mạnh, hạnh phúc và công bằng.