Cầm trên tay chiếc hộp đen sang trọng khắc dòng chữ “World’s Best Rice” (Gạo ngon nhất thế giới – theo nhà sản xuất tự quảng bá) bằng vàng, đầu bếp Nhật Bản Kenichi Fujimoto nghiêng đầu mỉm cười, ánh hoài nghi thoáng hiện trên gương mặt.
“Những thứ như thế này thường mang tính thương mại nhiều hơn là chất lượng thực sự”, vị đầu bếp đang làm việc tại Hong Kong (Trung Quốc), chủ nhà hàng Sushi Fujimoto, vừa nói vừa chỉ tay vào nồi cơm đang sôi trong bếp.
Với hơn 20 năm kinh nghiệm học việc dưới trướng các bậc thầy sushi đạt sao Michelin, ông Fujimoto từng nếm qua vô số loại gạo khác nhau, nhưng chưa từng thấy loại nào như thế này.
Được nhà sản xuất tuyên bố là “gạo ngon nhất thế giới”, trên thực tế sản phẩm Kinmemai Premium chỉ được Kỷ lục Guinness Thế giới công nhận là loại gạo đắt nhất thế giới vào năm 2016.
Liệu danh xưng ấy có xứng đáng? Kênh CNN đã mời ông Fujimoto nấu và nếm thử để kiểm chứng. Sau khi được vo và ngâm, hạt gạo được đặt trong nồi gang đen, đổ nước và bắt đầu đun sôi.
“Đây là bài kiểm tra quan trọng với một đầu bếp Nhật”, ông Fujimoto nói. “Gạo là linh hồn của ẩm thực Nhật Bản. Với sushi, 80% chất lượng đến từ cơm, chỉ 20% đến từ cá”.
Đồng hồ bắt đầu đếm ngược. “Khoảng 15 phút nữa, chúng ta sẽ biết kết quả”, ông nói.
Chỉ 1.000 hộp mỗi năm
Gạo là lương thực chính thiêng liêng ở Nhật Bản suốt khoảng 3.000 năm qua. Ngày nay, đất nước này có hơn 300 giống gạo được trồng phổ biến, và các giống mới vẫn liên tục được lai tạo.
Các món ăn và đồ uống làm từ gạo Nhật – như sushi, bánh mochi, hay rượu sake – đã nổi tiếng khắp thế giới, nhưng xuất khẩu gạo lại không đạt được thành công tương tự.
Người mang tham vọng thay đổi điều đó là ông Keiji Saika, Chủ tịch Toyo Rice Corporation, nay đã 91 tuổi. Năm 2016, ông quyết định tự mình quảng bá gạo Nhật ra thế giới.
Đặt trụ sở tại Wakayama, công ty của ông sản xuất máy xay xát gạo và bán thương hiệu Kinmemai – nghĩa là “Gạo mầm vàng” – nổi tiếng vì giá trị dinh dưỡng và hương vị đặc biệt.
“Tôi cảm thấy Nhật Bản cần giới thiệu với thế giới về sự tuyệt vời của gạo Nhật”, ông Saika nói.
Thách thức đặt ra: làm sao nâng tầm thương hiệu gạo Nhật mà không cần ngân sách quảng cáo khổng lồ.
“Khi đó, tôi chợt nghĩ đến Kỷ lục Guinness. Chúng tôi phải làm điều chưa từng ai làm”, ông kể.
Tự tin rằng mình đã tạo ra loại gạo ngon nhất thế giới, ông Saika tung ra sản phẩm Kinmemai Premium trong năm 2016, với giá 9.496 yen cho 840 gram – tương đương 109 USD/kg (2,5 triệu đồng vào thời điểm đó).
“Khi mà gạo thông thường chỉ 300–400 yen/kg, tôi tự hỏi có ai mua không. Vậy mà thật ngạc nhiên, đơn đặt hàng lại tăng lên nhanh chóng”, ông nhớ lại.
Ban đầu chỉ định ra mắt một lần duy nhất, sản phẩm lại trở thành sự kiện thường niên do nhu cầu không ngừng tăng.
Năm nay, mỗi hộp Kinmemai Premium được bán với giá 10.800 yen (73,4 USD). Chỉ sản xuất 1.000 hộp, tất cả đều “cháy hàng” ngay sau ngày ra mắt 22/8.
Vì sao không có lãi?
Khi dự án “World’s Best Rice” sắp kỷ niệm 10 năm vào năm 2026, ông Saika khẳng định mục tiêu của ông chưa bao giờ là lợi nhuận.
“Thực lòng mà nói, nếu tính chi phí, chúng tôi đang lỗ. Dù bán giá cao, sản phẩm này không hề sinh lời”, ông nói.
Mục tiêu của ông là nâng tầm gạo Nhật, khuyến khích nông dân trồng giống chất lượng cao hơn.
Ông Saika gọi đây là dự án “Gạo ngon nhất thế giới”, một phần trong chuỗi cải tiến mà ông theo đuổi suốt nhiều thập kỷ.
Những năm 1970, ông phát minh loại gạo không cần vo để tiết kiệm nước. Hai thập kỷ sau, công ty phát triển máy xay giữ lại dinh dưỡng, chỉ loại bỏ 9 lớp cám thay vì 16 như thông thường.
Tuy nhiên, để tạo ra Kinmemai Premium, quy trình phức tạp hơn nhiều. Mỗi năm, ông Saika chọn 4–6 loại gạo hảo hạng từ khoảng 5.000 giống tham dự Cuộc thi Quốc tế Đánh giá Hương vị Gạo – sự kiện lớn nhất Nhật Bản do Hiệp hội “Rice Taste Appraiser” tổ chức.
Ngoài hương vị và kết cấu, ông còn đo hoạt tính enzyme của từng giống. “Độ sống, sức mạnh của hạt gạo thể hiện rõ qua enzyme. Gạo có sức sống mạnh mẽ sẽ thực sự khác biệt”, ông nói.
Chỉ những hạt có sức sống cao nhất được chọn. Sau đó là quá trình ủ. “Để gạo nghỉ vài tháng giúp vị ngọt và hương thơm đậm hơn, đồng thời tăng lợi ích sức khỏe”, ông Saika cho biết.
Quy trình tỉ mỉ, nguồn cung giới hạn khiến giá thành sản xuất rất cao. Loại gạo này thường được dùng làm quà tặng xa xỉ, hoặc biểu tượng tri ân doanh nghiệp. Nông dân có giống gạo được chọn tham gia dự án được mời đến Tokyo trong lễ công bố.
“Họ rất tự hào. Đây là hiệu ứng tích cực ngoài dự tính”, ông Saika chia sẻ. “Báo địa phương còn đăng tin: ‘Gạo của chúng tôi được chọn cho dự án Gạo ngon nhất thế giới’”.
Năm nay, Kinmemai Premium là sự pha trộn của 4 giống gạo: hai loại Koshihikari (từ Gifu và Nagano) và hai loại Yudai 21 (cũng từ hai tỉnh này).
Từ nạn đói đến sứ mệnh trọn đời
Niềm đam mê của ông Saika bắt nguồn từ tuổi thơ đói khát. Sau Thế chiến II, Nhật Bản rơi vào khủng hoảng lương thực. Bão Makurazaki năm 1945 tàn phá các vùng trồng trọt, khiến nhiều người chết đói.
“Kể cả quan chức, thẩm phán – ai cũng đói”, ông nhớ lại.
Gia đình Saika sống sót nhờ trồng bất cứ gì có thể, bắt cá trê, lươn và chim để ăn. Trải nghiệm ấy khiến ông suốt đời trân trọng từng hạt gạo và quyết tâm cải thiện chất lượng giống. Với ông, Kinmemai Premium là biểu tượng của niềm đam mê ấy.
Nhưng ngay cả ông cũng chỉ được ăn “một lần mỗi năm” – đó là khi nếm thử mẻ gạo mới.
“Chỉ một ít thôi”, ông cho hay.
Đầu bếp Hiroshi Matsumoto, người phụ trách nhà hàng sushi của Toyo Rice, kể rằng ông trở thành fan hâm mộ loại gạo này ngay từ lần đầu nếm thử.
“Tôi nhớ vị ngon đến mức ăn hết một bát mà vẫn muốn thêm”, ông nói. Tuy nhiên, ông không dùng loại gạo này làm sushi: “Loại này ngon nhất khi ăn nóng, trong bữa ăn truyền thống”.
Kiểm nghiệm độc lập
Trở lại căn bếp của Fujimoto ở Hong Kong: nồi gạo Kinmemai Premium đang bốc khói nghi ngút. Do chỉ có 420 gram, ông không thể thử nghiệm nhiều lần. Ông rửa nhanh gạo trong tích tắc, ngâm 30 phút – ít hơn so với hướng dẫn – rồi cho vào nồi.
“Đẹp, trong, sáng”, ông nhận xét. Vợ ông, bà Ai, thốt lên: “Trông như kim cương”. Ông Fujimoto gật đầu: “Hạt nào hạt nấy tách bạch, hình dáng hoàn hảo, hương thơm cân bằng”.
Sau khi nếm thử, ông mỉm cười: “Vị hài hòa, độ ẩm vừa phải, kết cấu tốt. Loại gạo này ai cũng sẽ thích”.
Tuy nhiên, khi được hỏi có mua cho nhà hàng không, ông bật cười: “Không đâu, giá này thì chúng tôi phải tăng giá gấp ba”.
Giống như đầu bếp Matsumoto, ông cho rằng gạo này phù hợp với ẩm thực kaiseki – phong cách Nhật tinh tế – hơn là sushi: “Nếu trộn với giấm, có thể bị nát”.
Đầu bếp Nansen Lai, chủ chuỗi nhà hàng Flower Drum và Lai’s Kitchen ở Hong Kong, cũng thử Kinmemai Premium, so sánh với loại gạo Thái và Koshihikari ông đang dùng.
“Gạo này dẻo hơn, ít mùi thơm đặc trưng của gạo Thái”, ông nói. “Nhưng vị phức tạp và đậm hơn hẳn”.
Ông Lai cho biết, dù hương vị tuyệt hảo, loại gạo này “không phù hợp cho nhà hàng” do giá quá cao và độ dẻo không hợp với món có sốt mạnh. “Nhưng ngon đến mức có thể ăn không cũng được”, ông nói.
Cả Lai và Fujimoto đều cho rằng dự án của Toyo Rice là cách hay để thúc đẩy tinh thần của người nông dân.
“Giá máy móc, xăng dầu tăng, nhưng giá gạo gần như không đổi 30–40 năm nay. Nông dân không sống nổi thì lớp trẻ sẽ không nối nghiệp”, ông Fujimoto nói.
Vì tương lai của Nhật Bản
Ở tuổi 91, ông Saika vẫn đến công ty mỗi ngày.
“Hôm nay tôi mặc vest, nhưng thường tôi mặc đồ lao động, làm việc trong xưởng”, ông nói. “Nhiều người cao tuổi vẫn khỏe mạnh, họ chơi golf, hát karaoke. Còn tôi đến công ty”.
Niềm đam mê với hạt gạo khiến ông tiếp tục làm việc không ngơi nghỉ.
“Giờ tôi quan tâm nhất là tương lai của Nhật Bản. Tôi không biết còn sống bao lâu, nhưng trong thời gian còn lại, tôi muốn tạo ra điều có ích cho xã hội”, ông nói. “Tôi không còn nhiều thời gian, nên mỗi ngày đều rất bận rộn”.
Giới trẻ Trung Quốc đổ xô săn lùng xe chưa hoàn thiện của các hãng phá sản với giá rẻ, vì sao?
Starbucks bán bớt mảng kinh doanh tại Trung Quốc cho Boyu Capital trong thương vụ 4 tỷ USD
Ca sĩ AI lần đầu lọt vào bảng xếp hạng Billboard, nhận hợp đồng thu âm 3 triệu USD
Theo CNN
