Tiêm kích F-22 Raptor là một trong ba dòng chiến đấu cơ mới được biên chế vào quân đội Mỹ kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc. Dự án phát triển máy bay này bắt đầu từ giữa những năm 1970 nhằm tạo ra một tiêm kích thế hệ thứ 5 kế nhiệm F-15 Eagle cho các nhiệm vụ không chiến cường độ cao.
Tuy nhiên, đến hiện tại, F-22 được xem là một trong những chương trình tiêm kích kém thành công nhất của Mỹ. Năng lực tác chiến của F-22 bị “pha loãng” dần sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, trong khi các đợt cắt giảm mạnh đã khiến số máy bay sản xuất hàng loạt chỉ dừng ở mức 187 chiếc.
Từ năm 2022, Không quân Mỹ đã bắt đầu tìm cách cho F-22 “nghỉ hưu” dù mới hoạt động được một phần nhỏ so với vòng đời dự kiến. Tỷ lệ sẵn sàng chiến đấu của F-22 cũng đứng thấp nhất trong toàn bộ phi đội tiêm kích của Mỹ, dù đây là một trong những dòng máy bay mới nhất.
Một nhược điểm lớn của chương trình F-22 là việc đội chi phí bảo trì quá lớn, kéo theo chi phí vận hành cao nhất trong tất cả các tiêm kích của phương Tây. Ban đầu, F-22 được thiết kế để có nhu cầu bảo trì thấp hơn F-15, giúp tăng khả năng sẵn sàng chiến đấu và giảm chi phí hoạt động.
Nhưng trên thực tế, chi phí chế tạo F-22 cao gấp gần ba lần dự kiến do đội vốn lớn, và quan trọng hơn, chi phí duy trì – vốn chiếm phần lớn chi phí vòng đời một máy bay – đã biến F-22 thành chương trình quá tốn kém.
Đầu năm 2023, ước tính rằng việc duy trì khoảng 184 chiếc F-22 còn lại trong sáu năm rưỡi nữa, đến năm 2030, sẽ tiêu tốn của Không quân Mỹ tới 9 tỷ USD – số tiền đủ để mua thêm 110 chiếc F-35A mới. Điều này khiến người ta đặt ra câu hỏi liệu F-22 có thực sự xứng đáng với chi phí khổng lồ đó hay không.
Tỷ lệ “khả năng thực thi nhiệm vụ” (mission capable rate) của F-22 chỉ khoảng 50% kể từ khi được biên chế năm 2005, và dự kiến tiếp tục giảm khi máy bay già đi, đặc biệt khi Không quân Mỹ ngày càng phải thực hiện thao tác “ăn thịt” – tháo linh kiện từ chiếc này để lắp cho chiếc khác.
Với số lượng F-22 quá ít, điều này khiến dòng máy bay này khó đóng góp hiệu quả trong một cuộc xung đột lớn. Tỷ lệ sẵn sàng thấp cùng số lượng máy bay đủ chuẩn chiến đấu hạn chế cũng đồng nghĩa chỉ khoảng 70 chiếc có thể tham gia tác chiến – một con số quá nhỏ so với chi phí khổng lồ của toàn chương trình. Dù F-35 cũng gặp tình trạng đội chi phí vận hành và bảo trì khiến quân đội phải cắt giảm số lượng và giờ bay, nhưng vấn đề của F-22 nghiêm trọng hơn nhiều.
Nếu phi đội F-22 có chi phí duy trì dễ chịu hơn và ít đòi hỏi bảo trì hơn, việc mở rộng dây chuyền sản xuất sau năm 2011 có thể đã khả thi. Khi đó, F-22 có thể thay thế hoàn toàn các tiêm kích F-15C/D từ thời Chiến tranh Lạnh vốn đã xuống cấp sau hàng chục năm phục vụ. Một dây chuyền sản xuất kéo dài cũng giúp khắc phục hàng loạt vấn đề lỗi thời, đặc biệt là ở hệ thống điện tử hàng không (avionics).
Nhưng vì F-22 quá tốn kém, khó duy trì và không thể triển khai với số lượng lớn – đặc biệt khi so với các mẫu mới hơn như F-35A và F-15EX – việc chấm dứt sớm chương trình F-22 được xem là mang lại lợi ích lớn hơn cho sức mạnh tổng thể của Không quân Mỹ.
Pháp ký hợp đồng bán 100 chiến đấu cơ Rafale cho Ukraine: Có đủ sức đối đầu với Không quân Nga?
Liệu Nga có bán chiến đấu cơ tàng hình Su-57M1 cho Triều Tiên?
Xem khoảnh khắc tên lửa Iskander xóa sổ HIMARS và hai bệ phóng Neptune của Ukraine
Theo MW
