Lời kêu gọi cứng rắn của Thượng nghị sĩ Lindsey Graham nhằm thúc đẩy dự luật trừng phạt Nga đang trở thành phép thử thực sự về việc liệu Tổng thống Donald Trump có sẵn sàng trừng phạt Tổng thống Nga Vladimir Putin vì trì hoãn lệnh ngừng bắn với Ukraine hay không.
Trong chuyến thăm Kiev vào hôm 30/5, Graham cho thấy ông đã hết kiên nhẫn với sự lưỡng lự của ông Trump. “Tôi tin rằng Thượng viện sẽ bắt đầu hành động với dự luật trừng phạt trong tuần tới”, ông Graham tuyên bố. Dự luật mà ông đề xuất sẽ siết chặt các lệnh trừng phạt hiện tại, bao gồm mức thuế lên tới 500% đối với hàng nhập khẩu từ các quốc gia mua dầu mỏ và uranium của Nga.
“Tôi nghĩ khi Thượng viện bắt đầu hành động, Tổng thống Trump cũng sẽ lên tiếng nhiều hơn”, ông Graham, thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa từ South Carolina, nói. “Tôi nghĩ ông ấy đã đến thời điểm muốn thấy những hành động cụ thể từ Nga”.
Ít nhất 81 thượng nghị sĩ đã ký tên ủng hộ dự luật lưỡng đảng này. Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Richard Blumenthal nhận định quan điểm của ông Trump đang “dần thay đổi”. Khi được hỏi liệu ông Putin có thực sự muốn hòa bình hay không, ông Trump trả lời mơ hồ: “Tôi sẽ cho các bạn biết trong khoảng hai tuần nữa”.
“Chúng tôi không chờ đợi để xem ông Putin làm gì, Quốc hội sẽ tiếp tục hành động”, ông Blumenthal phát biểu cùng Graham trong một quảng trường công cộng ở Kiev.
Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn còn đó: liệu ông Trump cuối cùng có sẵn sàng ra tay? Tổng thống đang dao động giữa việc áp đặt và trì hoãn các biện pháp trừng phạt, trong khi dự luật của ông Graham nếu được thông qua sẽ gây chấn động thị trường dầu mỏ toàn cầu. Những quốc gia như Ấn Độ, Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU) – vốn đang đàm phán thương mại với Mỹ – sẽ phải gánh chịu thiệt hại kinh tế nghiêm trọng.
Ông Trump trước đó đã sử dụng dự luật trừng phạt như một công cụ mặc cả để đưa ông Putin đến bàn đàm phán, và tự định vị mình là người duy trì thế trung lập bằng cách ngăn chặn các biện pháp mạnh từ Quốc hội.
Theo giáo sư Jordan Tama của Đại học American, sự cứng rắn trong dự luật “vừa là đòn trừng phạt Nga, vừa là đòn bẩy hỗ trợ Ukraine và giúp ông Trump có thêm thế thương lượng”. Tuy nhiên, việc ông Trump ký duyệt dự luật này có thể cho thấy ảnh hưởng của ông trong chính sách đối với Nga đang suy yếu trước sức ép từ cả hai đảng tại Quốc hội – những người cho rằng ông quá mềm mỏng với ông Putin.
Dù vậy, ông Graham – một đồng minh lâu năm của ông Trump – sẽ không dễ đẩy mạnh một đạo luật đi ngược với chiến lược của Tổng thống, ông Tama nhận định.
Ngoài ra, hai nghị sĩ Graham và Blumenthal còn phải đối mặt với sự hoài nghi trong nội bộ chính quyền Trump, nơi một số quan chức đặt câu hỏi liệu trừng phạt thêm có thực sự hiệu quả, nhất là sau khi chính quyền Biden và các đồng minh châu Âu đã áp đặt hàng loạt biện pháp mà chiến tranh vẫn chưa chấm dứt.
Tại một phiên điều trần gần đây, Ngoại trưởng Marco Rubio cho biết ông Trump lo ngại Moscow sẽ rút khỏi bàn đàm phán nếu Mỹ tiếp tục đe dọa bằng các lệnh trừng phạt.
Nhà Trắng từ chối bình luận. Trong buổi họp báo cùng ngày, ông Trump bày tỏ sự không hài lòng trước việc giao tranh vẫn tiếp diễn ở Ukraine, nhưng hoàn toàn né tránh chủ đề trừng phạt.
Phía Nga thông báo sẽ cử phái đoàn tới Istanbul vào hôm 2/6 để tiếp tục vòng đàm phán thứ hai. Tuy nhiên, Ukraine cho biết họ sẽ không tham gia nếu chưa nhận được chi tiết cụ thể về đề xuất ngừng bắn từ Moscow.
Sự thiếu thống nhất giữa các bên đã khiến tiến trình thông qua dự luật tại Washington bị đình trệ, khi nhiều thượng nghị sĩ Cộng hòa vẫn chờ đợi tín hiệu rõ ràng từ ông Trump. Nếu được thông qua nguyên trạng, đạo luật sẽ hạn chế nghiêm trọng quyền phủ quyết của Tổng thống.
“Theo dự luật, Tổng thống chỉ có thể dỡ bỏ các lệnh trừng phạt sau khi chứng nhận với Quốc hội rằng các hành động vi phạm không còn xảy ra nữa. Đây là cách để Quốc hội tăng áp lực và buộc ông Putin phải giữ lời”, Kimberly Donovan, Giám đốc chương trình chính sách kinh tế tại Atlantic Council, cho biết.
Điều khoản này sẽ khiến việc hủy bỏ các trừng phạt trở nên phức tạp hơn nếu Nga không ký kết thỏa thuận hòa bình, phá vỡ cam kết, hoặc tiến hành một cuộc tấn công mới – dự luật nhấn mạnh.
Một quan chức châu Âu giấu tên cảnh báo rằng nếu ông Trump tiếp tục trì hoãn, mối đe dọa sẽ mất hoàn toàn tính răn đe. Nhiều quan chức châu Âu hiện đặt kỳ vọng vào Quốc hội Mỹ, bởi họ tin ông Trump khó có khả năng chủ động hành động trước.
Sau Ukraine, hai nghị sĩ Graham và Blumenthal tiếp tục tới Pháp và Đức để kêu gọi các đồng minh châu Âu có hành động tương ứng, bao gồm tăng sản lượng dầu và giảm trần giá, trước khi trở về Washington để vận động thêm sự ủng hộ cho dự luật.
“Dự luật có thể nằm trên bàn Tổng thống và ông ấy không ký, hoặc ký. Nhưng nếu một đạo luật 'cứng rắn với Nga' được Quốc hội thông qua gần như tuyệt đối mà ông Trump từ chối ký, ông ấy sẽ phải trả giá về mặt chính trị”, giáo sư Tama cảnh báo.
Ông Trump tố Trung Quốc phá vỡ thỏa thuận đất hiếm, đe dọa siết chặt trừng phạt
Lý do Elon Musk rời chính quyền Trump: Hậu trường đầy tranh cãi được phơi bày
