Doanh nghiệp châu Âu ồ ạt rút khỏi Trung Quốc, quan hệ hai bên xuất hiện bước ngoặt

Cuộc khảo sát mới nhất của European Chamber (European Union Chamber of Commerce in China, Phòng Thương mại Liên minh châu Âu tại Trung Quốc) cho thấy ngày càng nhiều doanh nghiệp châu Âu bắt đầu hoạch định lại chuỗi cung ứng toàn cầu để đối phó với bất ổn từ việc căng thẳng Mỹ – Trung leo thang và quá trình phê duyệt giấy phép xuất khẩu bị trì hoãn.

Kết quả khảo sát cho thấy một phần ba doanh nghiệp châu Âu đang chuẩn bị chuyển hoạt động thu mua ra khỏi Trung Quốc.

Tăng tốc chuyển thu mua ra nước ngoài

Cuộc khảo sát được European Chamber thực hiện từ ngày 6 đến ngày 24/11, với sự tham gia của 131 công ty thành viên của Phòng Thương mại, trong đó bao gồm các công ty xuyên quốc gia như BMW, Volkswagen, Nokia, TotalEnergies China… — cho thấy có tính đại diện rất cao.

Khảo sát cho thấy 32% số công ty được hỏi dự định chuyển hoạt động mua sắm ra khỏi Trung Quốc do các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của nước này dẫn tới rủi ro vận hành; 39% cho biết Bộ Thương mại Trung Quốc đang xử lý giấy phép xuất khẩu chậm hơn nhiều so với cam kết 45 ngày, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kế hoạch sản xuất và khiến họ lo ngại chuỗi cung ứng có thể “bị nghẽn” bất cứ lúc nào.

Theo khảo sát, 75 trong số 131 công ty cho biết họ bị ảnh hưởng bởi các biện pháp kiểm soát này.
Chủ tịch European Chamber Jens Eskelund thẳng thắn phát biểu, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đang “gia tăng mức độ không xác định trong hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc”, thậm chí có thể khiến một số doanh nghiệp đối mặt với nguy cơ tạm ngừng dây chuyền sản xuất. Những hạn chế này cũng "gây thêm gánh nặng cho hệ thống thương mại toàn cầu vốn đã căng thẳng".

Nỗi lo nguồn cung đất hiếm tăng mạnh

Nguyên nhân khiến các doanh nghiệp châu Âu cảnh giác là từ bài học thực tế: Hồi tháng 10, Trung Quốc phát tín hiệu sẽ siết chặt xuất khẩu đất hiếm, lập tức khiến Mỹ và châu Âu căng thẳng cao độ. Nguyên do bởi, trong vòng kiểm soát lần trước vào tháng 4 đã dẫn đến việc một số nhà máy ô tô châu Âu phải ngừng sản xuất do thiếu đất hiếm và vật liệu nam châm.

Giới phân tích cho rằng động thái lần này mang ý đồ gây sức ép rõ rệt lên Mỹ, và chuỗi cung ứng toàn cầu khó tránh khỏi trở thành “nạn nhân” của cuộc đối đầu Trung – Mỹ này.

Ông Alfredo Montufar-Helu, Giám đốc quản lý của công ty tư vấn Ankura nhận xét dữ liệu khảo sát lần này đã xóa tan sự lạc quan ngắn ngủi sau Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ–Trung tại Busan, bởi việc “tạm ngừng” một số hạn chế xuất khẩu được thảo luận tại hội nghị trên thực tế vẫn chưa được thực thi.

Kết quả khảo sát cho thấy: Gần 70% doanh nghiệp châu Âu có nhà máy ở nước ngoài phụ thuộc vào linh kiện Trung Quốc nằm trong danh mục hạn chế; khoảng 50% doanh nghiệp xuất khẩu cho biết sản phẩm của nhà cung cấp hoặc khách hàng đang hoặc sắp nằm trong diện kiểm soát. Nói cách khác, chỉ cần Trung Quốc siết thêm một bước kiểm soát xuất khẩu, cả chuỗi sản xuất đa quốc gia có thể bị chấn động.

Doanh nghiệp phàn nàn

Nhiều doanh nghiệp bày tỏ nghi ngờ mạnh mẽ với quy trình phê duyệt: Thời gian xét duyệt thường vượt quá thời hạn pháp định hoặc thời gian cam kết; yêu cầu về hồ sơ không rõ ràng; thiếu tính minh bạch; nghiêm trọng nhất là lo ngại về nguy cơ bị rò rỉ tài sản trí tuệ trong quá trình xem xét.

Khảo sát thậm chí nêu một số trường hợp (đề nghị ẩn danh): Một công ty dự kiến doanh thu toàn cầu giảm 20% vì kiểm soát xuất khẩu; một công ty khác ước tính phải gánh thêm 250 triệu euro chi phí bổ sung do chuỗi cung ứng bị gián đoạn.

Tuy nhiên, cũng có 56 doanh nghiệp cho biết tác động đối với họ không lớn, cho thấy ảnh hưởng khác nhau tùy ngành.

Đẩy nhanh quá trình “Giảm rủi ro”: Doanh nghiệp châu Âu không chờ đợi nữa, chuỗi cung ứng đang được tái cấu trúc

Mặc dù không phải tất cả doanh nghiệp đều chịu ảnh hưởng trực tiếp, nhưng xu hướng đã rất rõ ràng: Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đang thúc đẩy doanh nghiệp châu Âu đẩy mạnh tìm kiếm “giảm rủi ro”, tăng tốc tìm kiếm nguồn cung thay thế ngoài Trung Quốc.

Trong bối cảnh căng thẳng Mỹ–Trung tiếp tục leo thang và EU tìm cách giảm phụ thuộc vào một nguồn duy nhất, xu hướng này có khả năng tiếp tục lan rộng.

Các chuyên gia cảnh báo: Nếu trong thời gian ngắn sắp tới đàm phán Mỹ–Trung không đạt được thỏa thuận rõ ràng và các hạn chế xuất khẩu tiếp tục mở rộng sang vật liệu và công nghệ trọng yếu, thì trong mấy tháng tới chuỗi cung ứng toàn cầu có thể phải đối mặt với một đợt chấn động mới còn mạnh hơn.

Theo Creaders, Zaochenbao