EVN cần giải trình về khoản lỗ hơn 44.790 tỷ đồng
Tại dự thảo nghị định 72 (sửa đổi) quy định về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân vừa được đưa ra lấy ý kiến, Bộ Công Thương đã đề xuất đưa khoản lỗ hơn 44.790 tỷ đồng của EVN vào giá điện nhằm cho phép thu hồi các khoản chi phí phục vụ trực tiếp vào việc sản xuất, cung ứng điện chưa được tính toán.
Trao đổi với VietTimes về đề xuất trên, chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Minh Phong (nguyên Trưởng phòng nghiên cứu kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội) nói ông chia sẻ với EVN về khoản lỗ hơn 44.790 tỷ đồng (khoản lỗ lũy kế tính đến hết năm 2024) do có những lý do khách quan.
Song theo ông Phong, về tổng thể, không thể lúc nào thua lỗ... thì đề nghị tăng giá điện, mà không giải trình.
Cụ thể, TS Nguyễn Minh Phong cho rằng EVN cần phải giải trình rõ về việc khoản tăng giá điện này sẽ mang lại bao nhiêu tiền trong vòng bao nhiêu lâu? Thu đến bao lâu bù hết khoản lỗ? Khi bù hết lỗ, có hạ giá điện hay không?
“Đây là vấn đề cần được EVN làm rõ để giải đáp những thắc mắc của dư luận”, TS Phong nói.
Bên cạnh đó, chuyên gia nhấn mạnh EVN phải giải trình về các lý do dẫn đến khoản thua lỗ hơn 44.790 tỷ đồng, có hay không các lý do khách quan, chủ quan dẫn đến khoản lỗ này? Trên cơ sở đó có căn cứ xác đáng cho việc cho phép tính toán khoản lỗ vào giá bán lẻ điện bình quân.
Nhà nước nên tìm cơ chế khác thay vì tăng giá bán lẻ điện bình quân
Trao đổi với VietTimes về nội dung trên, TS Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó Chủ tịch Uỷ ban Giám sát tài chính Quốc gia, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia - nhấn mạnh đến vai trò quan trọng của năng lượng điện. Theo ông, kinh tế của nước ta đang tăng trưởng khá nhanh, nhu cầu tiêu thụ điện rất lớn. Trong vòng 5 năm tới, nhu cầu tiêu thụ điện có thể tăng gấp đôi do sự xuất hiện của trung tâm dữ liệu quốc gia, các sản phẩm của công nghệ AI, đồng tiền mã hóa…
“Ngoài ra, thông thường để tăng trưởng 1% về GDP thì cần tới 1,5% tăng trưởng của năng lượng, nên nhu cầu năng lượng sẽ rất lớn trong vòng 5 năm tới”, TS Lê Xuân Nghĩa nói và nhấn mạnh thêm để huy động được nguồn lực từ khu vực kinh tế tư nhân tham gia vào sản xuất năng lượng thì cơ chế giá phải là giá thị trường, do đó, việc thị trường hóa giá điện là điều đúng đắn.
TS Lê Xuân Nghĩa cho rằng việc hạch toán khoản lỗ cũ với hơn 44.790 tỷ đồng vào trong giá bán lẻ điện bình quân là điều không nên bởi khoản lỗ cũ thể hiện chính sách ưu đãi của Chính phủ trong thời gian trước đây dành cho người tiêu dùng, cho các hộ nghèo, khó khăn… Do đó nên xử lý vấn đề này theo cách khác.
Theo TS Lê Xuân Nghĩa, Nhà nước cần tìm một cơ chế khác trong thu, chi ngân sách để xử lý khoản lỗ này trong vòng một số năm, bởi đây là khoản lỗ rất lớn với hơn 44.790 tỷ đồng - chiếm tới 2% thu ngân sách nên rất khó để xử lý trong vòng 1 năm.
“Thay vì bù khoản lỗ này vào việc tăng giá bán lẻ điện bình quân, Nhà nước nên hạch toán riêng cho khoản bù lỗ này, coi như đó là một nguồn tài trợ cho chính sách về giá điện”, TS Lê Xuân Nghĩa đề xuất.
Theo TS Lê Xuân Nghĩa, việc xử lý theo hướng khác thay vì tăng vào giá bán lẻ điện bình quân, nhằm để các chính sách của Chính phủ ưu đãi cho người tiêu dùng trước đây được thực hiện nhất quán.
Đồng thời, việc thực hiện quy định “giá bán lẻ điện được phản ánh và điều chỉnh kịp thời theo biến động thực tế của thông số đầu vào, bù đắp chi phí hợp lý, hợp lệ với lợi nhuận hợp lý” được quy định tại Luật Điện lực năm 2024, có hiệu lực từ 1/2/2025, cùng với Nghị định 72/2025/NĐ-CP quy định về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân có hiệu lực từ 28/3/2025, do đó, không áp dụng các quy định này cho các chính sách cũ và cũng không cho phép hồi tố các khoản lỗ cũ trước khi Luật Điện lực và Nghị định 72/2025/NĐ-CP có hiệu lực.
Trước đó, tại Dự thảo Tờ trình của Bộ Công Thương gửi Chính phủ về Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 72/2025/NĐ-CP ngày 28/3/2025 của Chính phủ quy định về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân nêu rõ:
Theo báo cáo của EVN, do ảnh hưởng của tình hình địa chính trị trên thế giới, chi phí mua điện tăng cao trong giai đoạn năm 2022-2023 dẫn đến EVN gặp nhiều khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, số lỗ lũy kế 2 năm này khoảng 50.029 tỷ đồng.
Đến hết năm 2024, số lỗ lũy kế của Công ty mẹ - EVN vẫn còn khoảng hơn 44.790 tỷ đồng. Điều này dẫn đến việc vốn đầu tư Nhà nước vào EVN giảm, không bảo toàn được vốn đầu tư của Nhà nước tại doanh nghiệp. Do đó, nếu không được tính toán để thu hồi trong giá điện thì sẽ không bù đắp kịp thời phần vốn đầu tư Nhà nước giảm trong giai đoạn các năm trước đây.
Trên cơ sở đó, EVN kiến nghị Bộ trưởng Bộ Công Thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép tính toán khoản lỗ lũy kế này là một khoản chi phí được phép tính vào giá bán lẻ điện bình quân.