Cần chia sẻ doanh thu giữa cơ quan báo chí và các nền tảng số
Chiều 24/11, góp ý cho dự án Luật Báo chí sửa đổi, đại biểu Phạm Trọng Nhân, đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM, cho rằng dự thảo Luật Báo chí được sửa đổi trong bối cảnh không gian thông tin toàn cầu đã thay đổi tận gốc rễ dưới tác động của trí tuệ nhân tạo (AI). Tốc độ lan truyền dữ liệu đã vượt xa tốc độ kiểm chứng của con người, và thông tin đã trở thành một dạng quyền lực mới, thậm chí là một vũ khí mới. Điều này tạo ra những thách thức an ninh phi truyền thống chưa từng có, đe dọa đến an ninh tư tưởng, an ninh nhận thức và an ninh xã hội.
Theo đại biểu, những gì đang diễn ra trên thế giới, từ việc "deepfake" lãnh đạo, thao túng bầu cử, đến tấn công tâm lý xã hội qua các clip và hình ảnh giả mạo do AI tạo ra lan truyền trên mạng xã hội vừa qua, đã gây lo lắng trong cộng đồng. Đây là một trong những ví dụ cho thấy không gian thông tin đã trở thành một không gian chủ quyền mới của quốc gia, báo chí chính là lực lượng giữ tuyến đầu trong không gian đó.
Đồng tình cao với sự cần thiết phải sửa đổi Luật Báo chí, đại biểu Phạm Trọng Nhân cho rằng lần sửa đổi này phải tạo ra một khung pháp lý đủ mạnh để bảo vệ an ninh tư tưởng, an ninh nhận thức và an ninh xã hội trong kỷ nguyên AI.
Ông Nhân cho rằng dự thảo chưa quy định nào ràng buộc các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, YouTube, TikTok. Trong khi đó, các lực lượng chống phá lại sử dụng chính những nền tảng này để triển khai deepfake, điều khiển thuật toán, tạo ra các xu hướng giả nhằm dẫn dắt tâm lý đám đông.
Ông đề nghị xây dựng chế định độc lập về nền tảng xuyên biên giới, yêu cầu công khai thuật toán đề xuất nội dung, gỡ bỏ tin giả trong 24 giờ, định danh tài khoản, hợp tác truy vết chiến dịch thao túng thông tin và kết nối hệ thống AI cảnh báo sớm với cơ quan chức năng.
"Nếu không có hệ thống AI cảnh báo sớm, chúng ta sẽ luôn đi sau sự thật có thể tới 48 giờ. Trong thời đại AI, chỉ cần chậm ít phút cũng đủ để gây ra khủng hoảng nhận thức cho một cá nhân, một tập thể, thậm chí cả xã hội", ông cảnh báo.
Còn biểu Trịnh Thị Tú Anh, đoàn đại biểu Quốc hội Lâm Đồng, đề cập việc nhiều trang không phải cơ quan báo chí thường xuyên trích dẫn, đăng lại nội dung từ báo chính thống nhưng thay đổi tiêu đề, cắt dán, thậm chí xuyên tạc thông tin để câu view và kiếm tiền quảng cáo.
Theo bà Tú Anh, việc khai thác miễn phí các bài phân tích chuyên sâu, điều tra tốn kém làm mất giá trị nội dung gốc và bào mòn doanh thu của các tòa soạn. Các thuật toán hiện nay ưu tiên nội dung giật gân, cảm xúc mạnh, khiến bài viết chuẩn xác và cân bằng của báo chí bị đẩy xuống. Doanh thu quảng cáo và độc giả vì thế bị chuyển hướng sang những kênh câu view, trong khi các cơ quan báo chí chịu trách nhiệm sản xuất nội dung lại thua thiệt.
Từ thực tế trên, nữ đại biểu đề nghị Quốc hội xem xét bổ sung quy định về quyền liên quan của cơ quan báo chí trên không gian mạng, đồng thời giao Chính phủ nghiên cứu các cơ chế thương lượng, chia sẻ doanh thu giữa các cơ quan báo chí với các nền tảng số lớn.
Nhà báo đi vào điểm nóng phải được pháp luật bảo vệ tương xứng
Nhấn mạnh đến quyền tác nghiệp của các nhà báo, đại biểu Đoàn Thị Lê An, đoàn đại biểu tỉnh Cao Bằng, cho rằng dự thảo luật cần bổ sung vào Điều 9 quy định về an toàn tác nghiệp. Cần thiết lập cơ chế phối hợp rõ ràng giữa cơ quan báo chí, chính quyền địa phương và lực lượng chức năng.
“Nhà báo là những người đi vào các điểm nóng của sự thật, và pháp luật cần bảo vệ họ một cách tương xứng. Nhà báo được bảo vệ thì báo chí mới mạnh, và báo chí mạnh thì nền dân chủ mới vững”, đại biểu nhấn mạnh.
Nữ đại biểu cho rằng cần bổ sung quyền "được đảm bảo an toàn" cho nhà báo tại hiện trường thiên tai, cháy nổ, tai nạn hoặc khu vực có nguy cơ mất an ninh trật tự. Nhà báo phải được bảo vệ về tính mạng, sức khỏe, phương tiện và thiết bị tác nghiệp.
Nữ đại biểu đề nghị cơ quan chức năng tại hiện trường có trách nhiệm hướng dẫn khu vực an toàn, hỗ trợ nhà báo tác nghiệp phù hợp, thực hiện các biện pháp bảo vệ cần thiết và không được cản trở trái pháp luật hoạt động báo chí. Cơ quan báo chí có trách nhiệm trang bị phương tiện bảo hộ và huấn luyện kỹ năng an toàn cho nhà báo khi tác nghiệp tại môi trường nguy hiểm.
“Thực tiễn thời gian qua cho thấy nhiều nhà báo khi tác nghiệp tại điểm nóng đã đối diện rủi ro cao về tính mạng, sức khỏe, bị cản trở hoặc thiếu sự hỗ trợ kịp thời. Dự thảo luật hiện chưa có quy định đầy đủ trách nhiệm bảo vệ nhà báo trong các tình huống này. Tôi cho rằng việc bổ sung quy định trên là cần thiết nhằm bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của nhân dân, bảo vệ an toàn tính mạng và sức khỏe của lực lượng làm nhiệm vụ báo chí", bà An phân tích.
Giải trình tại hội trường, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết sau phiên họp cơ quan soạn thảo sẽ phối hợp chặt chẽ với các Ủy ban của Quốc hội, tiếp thu tối đa những ý kiến hợp lý của các đại biểu để hoàn thiện lại báo cáo, dự thảo luật.
Về nội dung đại biểu quan tâm đến việc bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của các phóng viên, của cơ quan báo chí, và quyền tự do báo chí của nhân dân, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng Khi cho biết xây dựng dự thảo, cơ quan soạn thảo đã xem xét các mối tương thích của dự thảo Luật Báo chí sửa đổi lần này với các luật hiện hành liên quan. Những gì các luật khác đã quy định thì không viện dẫn vào trong luật này, và phải thực hiện tất cả các nội dung đó.
Quốc hội sẽ xem xét thông qua dự thảo Luật Báo chí sửa đổi vào ngày 10/12.