Các quan chức từ Mỹ và Nga cùng các nguồn tin không chính thống đều công nhận sự thật: vào ngày 7.2.2018 tại bờ đông sông Euphrates, vùng nhiều dầu tại tỉnh Deir Ezzor, một tiểu đoàn quân trung thành với chính phủ của tổng thống Assad với xe tăng và xe thiết giáp tới chiếm vùng đất bị kiểm soát bởi lực lượng SDF do người Kurd lãnh đạo nhưng lực lượng này đã bị Mỹ tàn sát với lý do "tự vệ".
Sông Euphrates còn được gọi là "đường giảm xung đột" trong cuộc chiến Syria - do các quan chức quân sự Mỹ và Nga lập ra để chia lực lượng ủng hộ al-Assad do Nga hỗ trợ và lực lượng SDF cho Mỹ chống lưng. Vào ngày 7.2, Mỹ cáo buộc lực lượng ủng hộ ông Assad đã có chiến dịch đe dọa các súng SDF và lực lượng đặc biệt của liên minh đang hỗ trợ họ.
Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố "quân đội Nga không dính líu tới sự việc" và giải thích vụ việc là bước đi sai lầm của những dân quân ủng hộ chính phủ Assad khi theo đuổi tàn dư của IS. Các quan chức Nga cũng quở trách những tay súng ủng hộ chính phủ tổng thống Assad vì đã không báo trước các hành động với chỉ huy quân đội Nga trước khi tiến hành chiến dịch. Nhưng họ cũng chỉ trích lực lượng quân đội Mỹ vì "chỉ tìm các tài sản sản có giá trị kinh tế thay vì chống IS.
Nhiều người theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan không muốn ông Putin can thiệp vào cuộc chiến Syria.
Nhưng có những chứng cớ khác cho thấy các thông tin của Moscow đưa ra sai lệch. Theo Kommersant, lực lượng gồm hàng trăm dân quân ủng hộ tổng thống Assad được tăng viện bởi một nhà thầu quân sự tư nhân có tiếng Vagner - tập hợp lại để chiếm cơ sở lọc dầu và những vùng dầu cùng khí tự nhiên xung quanh. Theo một nguồn tin quân sự giấu tên, xương sống của lực lượng này là 600 tay súng được vũ trang với xe tăng, vũ khí hạng nặng.
Cuộc tấn công không được sự đồng ý của các chỉ huy Nga và được lên kế hoạch tấn công chớp nhoáng vào ban đêm do nhà thầu quân sự tư nhân Nga chỉ huy. Họ đã cố gắng để nhanh chóng xâm nhập vào vùng do SDF kiểm soát và tin rằng lực lượng này sẽ chỉ chống trả một cách tượng trưng và Mỹ sẽ không thực hiện không kích khi người Nga tiến vào. Nhưng Mỹ đã sử dụng hỏa lực áp đảo trước khi quân của nhà thầu Vagner kịp thoát ra khỏi trận chiến. Họ có mất mát lớn cả về người và thiết bị quân sự. Nguồn tin giấu tên của Kommersant cho biết có khoảng 11 người Nga thiệt mạng.
Máy bay B-52 cần triển khai nhiều giờ trước khi lính đánh thuê của nhà thầu tư nhân Vagner tiến hành chiến dịch.
Igor Strelkov (Girkin) - cựu chỉ huy lực lượng nổi dậy tại Donbass là một trong những người đầu tiên thông tin về sự kiện. Dựa vào thông tin từ những nguồn "đáng tin cậy" theo cách nói của truyền thông phương Tây, có ít nhất 100 tay súng Nga của nhà thầu Vagner bị Mỹ hạ sát. Strelkov - giống như những người Nga theo tư tưởng dân tộc cực đoan phản đối việc tổng thống Vladimir Putin can thiệp vào cuộc nội chiến Syria và tin rằng những người Nga yêu nước thực thụ cần chiến đấu vì lợi ích của nước Nga. Strelkov kêu gọi các ứng viên tương lai phải suy nghĩ kỹ trước khi tham gia vào đội quân của Vagner. Đây không phải là lần đầu tiên Strelkov đưa ra thông tin về tổn thất lớn của Nga tại Syria. Thông tin Strelkov đưa ra là của các đồng đội cũ tại Donbass mà hiện tại đã sung quân cho Vagner.
Các nguồn tin truyền thông đưa ra dự đoán khác biệt: những nguồn tin ủng hộ Kremlin có vẻ đang giảm con số thương vong, tuyên bố có khoảng từ 10-20 người Nga thiệt mạng và khoảng 50 người bị thương, trong khi các nguồn tin khác thông tin con số thương vong lên tới khoảng vài trăm người. Những nguồn tin chính thống từ chối bình luận về sự việc vì thiếu thông tin đáng tin cậy. Nhưng không có ai bác bỏ sự thật vụ tấn công đã có một kết cục tồi tệ và những tay súng đánh thuê cho Vagner bị Mỹ không kích, rất nhiều người đã bị thương vong cùng nhiều thiết bị quân sự hạng nặng đã bị phá hủy.
Máy bay F-15 được Mỹ triển khai để ngăn chặn không lực Nga tại Syria.
Đội quân của Vagner đã cho thấy sự kém cỏi khi liều lĩnh tấn công lại lượng lượng do Mỹ chống lưng vào ban đêm mà bỏ qua sự thật là quân Mỹ nhiều lúc rất thích đánh đêm với khả năng quan sát ưu việt của họ. Kinh nghiệm chiến đấu với phe đối lập với chính phủ Syria có thể đã tạo cho họ ấn tượng sai lầm về an ninh và đánh giá thấp khả năng đánh chính xác toàn diện của quân đội Mỹ.
Những chỉ huy quân đội Nga có thể rất thích thú khi nhà thầu quân sự Vagner nhận một đòn đau. Nhà thầu này nhận tài trợ và tài chính từ Yevgeny Prigozhin một doanh nhân tại St. Petersburg. Prigozhin bắt đầu sự nghiệp bằng nghề nấu ăn, ông từng nấu ăn cho tổng thống Putin nên được biết tới ở Kremlin với biệt danh "đầu bếp. Ông này có lợi ích kinh tế tại Syria và đang có ý định tìm cách lấy các mỏ phosphate, dầu và các nguồn khí tự nhiên. Bằng cách tài trợ cho Vagner, "đầu bếp" và đội quân tư nhân của ông được cho là có những xung đột với Bộ Quốc phòng và Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu.
Các chỉ huy quân sự Nga có thể đã biết trước kế hoạch tấn công của Vagner vào phía đông sông Euphrates. Và tại Moscow, rất nhiều người cho rằng "những kẻ phản bội người Mỹ" đã chuẩn bị trước cho cuộc mai phục chết chóc. Điều này có thể đúng vì chỉ vài giờ trước khi lính đánh thuê của Vagner bị tiêu diệt, một chiếc cầu dài 210m bắc qua sống Euphrates (được công binh Nga xây tháng 9 năm ngoái) đã bị thổi bay bởi một cơn lũ quét bất ngờ. Quân đội Nga buộc tôi Mỹ hoặc lực lượng SDF đã cố ý mở cửa xả lũ phía trên đập nước ở thượng nguồn sông để phá hủy cây cầu. Lầu Năm Góc phủ nhận cáo buộc này. Việc cây cầu bị phá hủy đã khiến lực lượng do Vagner chỉ huy bên bờ trái con sông không thể tăng viện hay chỉ đạo rút lui.
Lính Nga tại Syria.
Thượng tướng Jeffrey Harrigian - chỉ huy không lực Mỹ tại Trung Đông đã nói với các phóng viên vụ tấn công tại Deir Ezzor là sự việc "hoàn toàn không được trông đợi": một tuần trước khi xảy ra vụ việc, Mỹ đã chứng kiến sự thành lập của một lực lượng thù địch tại khu vực bên sông Euphrates và lực lượng này có liên hệ với quân đội Nga. Theo ông Harrigian, để đẩy lùi cuộc tấn công, Mỹ đã sử dụng rất nhiều các loại vũ khí chính xác như pháo hạng nặng, máy bay F-15, máy bay không người lái MQ-9, và cả máy bay ném bom chiến lược B-52, máy bay vận tải chiến lược AC-130 và trực thăng Apache AH-64. Những loại vũ khí này có thể triển khai trong thời gian ngắn nhưng những chiếc B-52 vốn nằm tại căn cứ không quân của Mỹ tại đảo Diego Garcia ở giữa Ấn Độ Dương thì cần phải chuẩn bị nhiều giờ trước khi lực lượng quân đánh thuê của Vagner bắt đầu chiến dịch.
Không ai muốn nói lên sự thật về vụ tấn công mà quân đội Mỹ có vẻ đã biến trước kế hoạch và đã thực hiện vụ tấn công vào đội quân lính đánh thuê Nga. Trong khi đó, các chỉ huy quân đội Nga thì được cho là cố ý mắt nhắm mắt mở trong sự việc này.
* Những thông tin trên được tổng hợp bởi tiến sĩ Pavel E.Felgenhauer một nhà phân tích quân sự tại Moscow, đứng chuyên mục cho báo Novaya Gazeta là là cộng tác viên chính của Jamestown Foundation.
