Trước đó, ngày 7-8/6, các bên đã cùng tham dự Cuộc họp Nhóm công tác chung lần thứ 17 ASEAN-Trung Quốc (JWG) về thực hiện DOC, để chuẩn bị cho cuộc họp SOM.
Đây là cơ chế họp thường xuyên giữa ASEAN và Trung Quốc nhằm thúc đẩy việc thực hiện DOC và xây dựng COC. Cơ chế họp này đã được duy trì nhiều năm qua.
Tại cuộc họp lần này, các nước ASEAN tiếp tục quan ngại về những diễn biến gần đây tại Biển Đông, nhấn mạnh tầm quan trọng của Biển Đông và sự quan tâm của cộng đồng quốc tế đối với tình hình Biển Đông thời gian gần đây. ASEAN và Trung Quốc tái khẳng định tầm quan trọng và cam kết thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC nhằm tăng cường tin cậy và thúc đẩy hợp tác thực tiễn, góp phần duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải và hàng không ở Biển Đông, nhất là Điều 4 về giải quyết hòa bình các tranh chấp, Điều 5 về tự kiềm chế, Điều 6 về thúc đẩy hợp tác và Điều 10 về xây dựng COC.
Về tham vấn xây dựng COC, trong cuộc họp lần này, lần đầu tiên các nước đã trao đổi về bản chất của COC, cách tiếp cận xây dựng COC, thời gian hoàn thành và đề cương COC.
Các nước cũng nhất trí đẩy mạnh thực hiện việc sớm hoàn tất tài liệu hướng dẫn để đưa vào vận hành Đường dây nóng giữa các quan chức ngoại giao ASEAN và Trung Quốc về ứng phó các sự cố khẩn cấp trên biển, cũng như hoàn tất xây dựng Tuyên bố chung ASEAN-Trung Quốc về thực hiện Bộ Quy tắc ứng xử để tránh va chạm bất ngờ trên biển (CUES) tại Biển Đông
Đây được coi là những kết quả cụ thể của Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 25 năm quan hệ ASEAN-Trung Quốc vào tháng 9/2016 tại Lào.
Các nước nhất trí sẽ tổ chức các cuộc họp SOM và JWG tiếp theo vào tháng 8/2016 tại Nội Mông, Trung Quốc.
Cuộc họp SOM lần này cũng trao đổi và hoàn tất công tác chuẩn bị cho Hội nghị đặc biệt các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN – Trung Quốc diễn ra vào ngày 14/6/2016 tại Côn Minh, Trung Quốc.
Phát biểu tại cuộc họp, Thứ trưởng Ngoại giao của Việt Nam - ông Lê Hoài Trung - khẳng định: Việt Nam và ASEAN hết sức coi trọng quan hệ với Trung Quốc; nhấn mạnh hòa bình, ổn định ở Biển Đông gắn liền với hòa bình, ổn định và thịnh vượng của các nước trong và ngoài khu vực; chia sẻ lo ngại của các nước về những diễn biến phức tạp gần đây và hiện nay tại Biển Đông; kêu gọi ASEAN và Trung Quốc cần thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, nhất là cần cụ thể hóa Điều 5 của DOC thông qua việc xây dựng danh mục các hành động được làm và không được làm ở Biển Đông, đồng thời thúc đẩy các hoạt động hợp tác thực tiễn trên biển giữa hai bên.
Về xây dựng COC, Thứ trưởng Lê Hoài Trung nhấn mạnh tính cấp bách của việc sớm hoàn tất COC nhằm quản lý và ngăn ngừa xung đột, tạo môi trường thuận lợi cho việc giải quyết hòa bình các tranh chấp; đề nghị tăng cường tần suất họp và trao đổi các vấn đề thực chất, nhất là về đề cương và thời gian hoàn thành COC; ủng hộ việc thực hiện các biện pháp “thu hoạch sớm” đã được nhất trí và tiếp tục nghiên cứu các biện pháp khác.
