Thế giới từng chứng kiến năng lực của Trung Quốc trong việc phát hiện máy bay tàng hình bằng các vệ tinh quang học.
Chẳng hạn, chùm vệ tinh thương mại Jilin-1 đã thành công trong việc theo dõi một tiêm kích F-22 đang cơ động giữa những đám mây – một kỳ tích cho thấy tiềm năng quân sự của hệ thống vệ tinh dân sự trong lĩnh vực trinh sát.
Tuy nhiên, camera quang học vốn có những giới hạn cố hữu: không thể hoạt động ban đêm, và dễ bị cản trở bởi mây, sương mù hay thời tiết xấu. Trong chiến đấu thực tế, các chỉ huy quân sự thường tin tưởng vệ tinh radar hơn, vì chúng hoạt động ổn định 24/7, trong mọi điều kiện thời tiết.
Suốt hàng thập kỷ, việc phát hiện máy bay tàng hình như F-22 Raptor hay B-21 Raider bằng vệ tinh radar quỹ đạo thấp được xem là bất khả thi. Nếu điều đó từng được coi là khả dĩ, có lẽ các chương trình tàng hình này đã không bao giờ được phê duyệt.
Dù tiết diện phản xạ radar (RCS) của máy bay tàng hình nhìn từ trên xuống có thể lớn hơn nhiều – một số ước tính cho rằng to bằng cả cánh cửa chuồng ngựa – nhưng lợi thế đó bị triệt tiêu bởi thách thức khổng lồ: nhiễu nền.
Các tín hiệu radar bị phản xạ hỗn loạn từ mặt biển gồ ghề hoặc địa hình núi non tạo ra nhiễu mạnh, dễ dàng che lấp tín hiệu yếu ớt của mục tiêu di chuyển.
Năm 2022, Trung Quốc phóng vệ tinh Ludi Tance số 1 (LT-1) – hệ thống radar song vệ tinh (bistatic) đầu tiên trên thế giới, hoạt động theo cơ chế một vệ tinh phát xung radar, vệ tinh còn lại nhận tín hiệu phản xạ.
Việc tách rời máy phát và máy thu giúp giảm nhiễu tự thân và tăng khả năng triệt tiêu nhiễu nền, mở ra bước đột phá quan trọng trong việc phát hiện mục tiêu tàng hình.
Kể từ đó, Trung Quốc đã nhanh chóng mở rộng chòm vệ tinh radar của mình, triển khai không chỉ ở quỹ đạo thấp (LEO) mà cả quỹ đạo địa tĩnh (GEO) – cho phép giám sát liên tục, mọi thời tiết trên các khu vực rộng lớn.
Những tiến bộ này khiến Lầu Năm Góc đặc biệt quan ngại, coi đây là yếu tố có thể làm thay đổi cục diện trinh sát chiến lược toàn cầu.
Dù Trung Quốc chưa từng công khai tuyên bố mục đích quân sự cho các vệ tinh này, một nghiên cứu được bình duyệt đăng tháng này trên tạp chí Journal of Radars – một ấn phẩm học thuật hàng đầu của Trung Quốc – cho thấy hệ thống này có thể thực sự phát hiện được máy bay tàng hình.
Dựa trên mô phỏng máy tính quy mô lớn, nhóm nghiên cứu chỉ ra rằng radar song vệ tinh đặt trên quỹ đạo có thể hiệu quả trong việc triệt nhiễu nền từ đất và biển, qua đó phát hiện được các mục tiêu cực yếu, di chuyển chậm – chỉ 50 km/h (31 mph).
Các mục tiêu di chuyển nhanh hơn lại dễ phát hiện hơn nhờ hiệu ứng Doppler – sự thay đổi tần số của sóng phản xạ khi vật thể chuyển động.
Nhóm nghiên cứu do Trần Tuấn Lợi (Chen Junli) – Tổng công trình sư vệ tinh của Viện Công nghệ Vũ trụ Thượng Hải (SAST) – đứng đầu, viết rằng: “Khi mục tiêu là vật thể nhỏ và chuyển động chậm, RCS của nó vốn đã nhỏ, và do khoảng cách quan sát từ vệ tinh radar rất lớn, tín hiệu phản xạ trở nên cực kỳ yếu, gây suy giảm nghiêm trọng hiệu suất phát hiện”.
Để khắc phục, nhóm nghiên cứu tận dụng đặc tính của radar song vệ tinh với góc phương vị lớn, nơi RCS của mục tiêu có xác suất tăng đáng kể, giúp cải thiện khả năng phát hiện. Ngoài ra, hệ thống song vệ tinh này khó bị gây nhiễu hơn, bởi vệ tinh thu không phát sóng radar, khiến việc can thiệp tín hiệu trở nên phức tạp.
Nếu những phát hiện lý thuyết này được kiểm chứng trong thực tế, hệ quả sẽ rất sâu rộng: Kỷ nguyên thống trị của công nghệ tàng hình có thể sắp kết thúc.
Mục tiêu cốt lõi của nghiên cứu là đánh giá khả năng của radar khẩu độ tổng hợp song vệ tinh (bistatic SAR) – như chòm vệ tinh LT-1 – trong việc triệt nhiễu nền từ đất và biển, đồng thời phát hiện các mục tiêu nhỏ, chậm và khó quan sát như máy bay tàng hình hoặc UAV trinh sát tầm thấp.
Dù nghiên cứu chưa khẳng định rằng vệ tinh hiện nay đã có thể phát hiện máy bay tàng hình theo thời gian thực, nhưng nó chứng minh về mặt lý thuyết rằng, với thiết kế hệ thống phù hợp – đặc biệt là góc song tĩnh tối ưu, kiến trúc vệ tinh LT-1 có thể vượt qua giới hạn nhiễu nền từng bảo vệ máy bay tàng hình suốt hàng thập kỷ.
Các UAV hoặc tên lửa hành trình bay thấp, chậm, vốn được coi là miễn nhiễm với radar không gian, nay cũng có thể bị phát hiện.
Nếu các thử nghiệm tiếp theo xác nhận kết quả này, đây có thể sẽ là bước ngoặt chiến lược toàn cầu: F-22, F-35 và cả B-21 của Mỹ có thể không còn “vô hình” trước các vệ tinh không gian.
Hạm đội vệ tinh radar song tĩnh đang tăng nhanh của Trung Quốc có thể cho phép nước này theo dõi liên tục, mọi thời tiết, các hoạt động quân sự của Mỹ và đồng minh.
Nga thử bom lượn cải tiến, đánh trúng mục tiêu Ukraine từ khoảng cách 150 km
Máy bay vận tải Y-20 hạ cánh gần Moscow: Trung Quốc giao hệ thống chống UAV cho Nga?
“Cơn ác mộng tầm thấp” của Ukraine: Shahed-136 nay đã biết săn mục tiêu di động
Theo SCMP
