"Cánh tay phải" bị chặt đứt, ông Zelensky giờ yếu hơn hay mạnh hơn?

Từ trước khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, ông Andriy Yermak gần như không bao giờ rời xa Tổng thống Volodymyr Zelensky – từ việc đón tiếp các nguyên thủ đến Kiev cho tới việc đồng hành cùng nhà lãnh đạo Ukraine trong các chuyến công du tìm kiếm hỗ trợ quân sự và ngoại giao.

Giờ đây, việc ông Yermak từ chức có thể trở thành thử thách chính trị lớn nhất của ông Zelensky kể từ khi nhậm chức cách đây 6 năm rưỡi. Dù động thái này có thể được hoan nghênh trong nước, nó lại phủ bóng bất ổn lên trung tâm bộ máy quyền lực, đúng vào thời điểm ngoại giao then chốt.

Ông Yermak – cựu Chánh văn phòng Tổng thống – từ chức hôm 28/11 sau khi lực lượng chống tham nhũng đột kích nhà riêng của ông, trở thành nhân vật cấp cao nhất cho đến nay sa ngã trong bê bối nghi án nhận hối lộ trong lĩnh vực năng lượng.

Sự hỗn loạn này diễn ra trong bối cảnh Ukraine chịu áp lực ngày càng lớn từ Mỹ nhằm ký một thỏa thuận hòa bình được xem là có lợi cho Nga. Chỉ vài ngày trước đó, ông Yermak đã ở Geneva, dẫn đầu phái đoàn Ukraine trong cuộc gặp với đoàn Mỹ do Ngoại trưởng Marco Rubio dẫn dắt để bàn về kế hoạch mới của Nhà Trắng.

Khi công bố việc bãi nhiệm, ông Zelensky cho biết ông “biết ơn vì ông Yermak luôn đại diện lập trường Ukraine trong các cuộc đàm phán một cách chính xác”.

“Đó luôn là lập trường đầy tinh thần yêu nước”, ông nói.

Trong mắt nhiều người Ukraine, sự sụp đổ của ông Yermak có lẽ sẽ nhận được sự ủng hộ lớn.

Ông Yermak đã trở thành một nhân vật gây chia rẽ sâu sắc – người “bằng cách nào đó tập hợp tất cả sự bất mãn về những gì Tổng thống làm chưa đúng”, bà Nataliya Gumenyuk, thành viên hội đồng quản trị Hromadske, nhận định.

Một loạt bê bối tham nhũng trong những năm gần đây, mâu thuẫn với vị tổng tư lệnh được yêu mến trước đó, cùng quá trình ban hành chính sách động viên quân sự đầy rối ren đã đe dọa làm hoen ố hình ảnh của ông Zelensky. Tuy nhiên, dù tỷ lệ tín nhiệm ông giảm so với năm 2022, nó vẫn tương đối ổn định trong 2 năm qua.

Nhà báo Olga Rudenko của tờ Kyiv Independent cho rằng việc ông Yermak bị buộc phải rời chức cho thấy sức mạnh của nền dân chủ Ukraine.

“Hãy nghĩ xem: Một nền dân chủ trẻ như Ukraine vẫn có các thiết chế độc lập đủ mạnh để điều tra người quyền lực nhất nước – và làm vậy ngay giữa chiến tranh”, bà viết trên X.

Câu hỏi lớn lúc này: Việc ông Yermak ra đi sẽ khiến áp lực trong nước đè nặng lên ông Zelensky nhiều hơn, hay ngược lại, giúp xoay chuyển cục diện?

Bà Gumenyuk tin rằng người dân Ukraine sẽ chấp nhận cách ông Zelensky “đóng khung” sự ra đi của “cánh tay phải” của mình như một cuộc tái thiết tích cực của chính quyền. Và Tổng thống hẳn đã nhẹ nhõm hơn khi nhiều nghị sĩ trong đảng của ông – những người từng dọa rời đảng nếu ông Yermak còn tại vị – đã ra tuyên bố ca ngợi ông vì đặt lợi ích đất nước lên trước.

Tuy nhiên, một cựu quan chức chính phủ nói rằng quyết định này đã quá muộn, và người dân sẽ bắt đầu tự hỏi ông Zelensky biết gì về những hành động của ông Yermak.

“Một bên là đồng minh thân cận nhất của ông ấy, bên kia là người bạn thân và cựu cộng sự kinh doanh”, quan chức này nói, ám chỉ ông Yermak và ông Timur Mindich, nhân vật khác bị lôi vào bê bối. “Anh thực sự nghĩ Tổng thống không biết gì sao?”.

Sự mất lòng dân mạnh mẽ đối với ông Yermak đến từ quyền lực khổng lồ của ông – một nhân vật không qua bầu cử nhưng nắm vai trò như “Thủ tướng trong bóng tối”.

“Ông ta giống như một Thủ tướng ngầm”, bà Orysia Lutsevych của Chatham House nhận định, mô tả người có khả năng quyết định ai sẽ phục vụ trong chính phủ của ông Zelensky.

Nhưng ông Yermak cũng cực kỳ trung thành với Tổng thống.

“Hai người phụ thuộc vào nhau rất nhiều, họ dành rất nhiều thời gian bên nhau… ông Yermak tự định vị là một nhà đàm phán, người không chỉ điều hành công việc hàng ngày mà còn giải quyết các vấn đề”, bà Lutsevych nói. “Ông ấy là một ‘người kiến tạo thỏa thuận’”.

Năm ngoái, ông Zelensky từng nói về cố vấn trưởng của mình: “Tôi tôn trọng ông ấy vì những kết quả. Ông ấy làm những gì tôi yêu cầu”.

Dễ thấy rằng Ukraine sẽ rất khó tìm được người thay thế mà Tổng thống có thể đặt niềm tin và giao trọng trách tương đương.

Đó là chưa kể bối cảnh chiến tranh và tình hình quốc tế.

Ông Yermak vốn được kỳ vọng sẽ đến Mỹ cuối tuần này để dẫn đầu đoàn Ukraine trong vòng đàm phán tiếp theo với chính quyền Trump.

Hiện chưa rõ ai sẽ thay thế vai trò trưởng đoàn, dù Ukraine vẫn có nhiều quan chức cấp cao giàu kinh nghiệm với các cuộc đàm phán đầy khó khăn này.

Và dù ông đóng vai trò nổi bật trong các nỗ lực ngoại giao của ông Zelensky, danh tiếng của ông Yermak ở nước ngoài không còn như trước. Việc dính vào một bê bối tham nhũng lớn càng làm suy yếu hình ảnh của ông, đặc biệt tại Mỹ, nơi chỉ cần “mùi” nghi ngờ gian lận tiền bạc cũng đủ khiến nhiều ủng hộ Ukraine trong Quốc hội chùn bước.

Một nhà ngoại giao châu Âu tại Kiev nói rằng ông Zelensky “không còn lựa chọn nào khác ngoài việc sa thải ông Yermak khi truyền thông quốc tế đăng tải những dòng tít gây tổn hại hình ảnh”.

Nhưng có lẽ điều nguy hiểm nhất là hình ảnh hỗn loạn ngay trong trung tâm quyền lực Kiev.

Không ngạc nhiên khi Nga lập tức chớp lấy cơ hội để làm suy yếu tính chính danh của ông Zelensky.

“Bất ổn chính trị do bê bối này gây ra đang tăng lên rất nhanh, từng ngày một. Giờ rất khó để dự đoán điều gì sẽ xảy ra tiếp theo”, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói.

Tổng hợp tất cả, Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk – một đồng minh quan trọng của Ukraine – đưa ra nhận định u ám. Ông nhấn mạnh rằng việc sa thải Yermak diễn ra đúng ngày Thủ tướng Hungary Viktor Orban tới Moscow, giữa lúc “hỗn loạn trong các cuộc đàm phán” với Mỹ.

“Một sự kết hợp chết người”, ông viết trên X.

Theo CNN