Kể từ khi Israel phát động các đợt không kích nhằm vào Iran ngày 13/6, hơn 200 người đã thiệt mạng, trong đó có nhiều tướng lĩnh và nhà khoa học hàng đầu.
Israel mô tả hành động này là “đòn phủ đầu” nhằm ngăn chặn kẻ thù truyền kiếp phát triển vũ khí hạt nhân, cáo buộc mà Iran nhiều lần phủ nhận.
Khi cuộc giao tranh bước sang ngày thứ sáu, tâm điểm chú ý chuyển sang cơ sở hạt nhân Fordow, nằm sâu dưới một ngọn núi ở Iran. Theo nhiều báo cáo, chỉ có một loại vũ khí duy nhất có khả năng phá hủy được cơ sở này: GBU-57 Massive Ordnance Penetrator (MOP) – bom xuyên hầm khổng lồ do Mỹ chế tạo.
Bom xuyên hầm là gì?
Như tên gọi, GBU-57 được thiết kế để tấn công các mục tiêu kiên cố, nằm sâu dưới lòng đất như boong-ke hay đường hầm.
Không quân Mỹ cho biết loại bom dẫn đường bằng GPS này có thể xuyên sâu tới 61 m đất hoặc bê tông trước khi phát nổ.
GBU-57 dài khoảng 6,2m, nặng hơn 13,6 tấn. Phần đầu nổ chứa khoảng 2,4 tấn thuốc nổ gồm AFX-757 và PBXN-114. Vỏ bom được chế tạo từ hợp kim thép đặc biệt, vừa chịu lực cao vừa tối ưu hóa khả năng xuyên phá.
Hiện tại, chỉ Mỹ sở hữu loại vũ khí này.
Triển khai như thế nào?
Chỉ có máy bay tàng hình B-2 Spirit – cũng thuộc sở hữu độc quyền của Không quân Mỹ – mới được lập trình để mang loại bom này. Mỗi chiếc B-2 có thể mang theo hai quả GBU-57.
B-2 được đánh giá là máy bay ném bom đa nhiệm, có khả năng vượt qua hệ thống phòng không tinh vi để tấn công các mục tiêu được bảo vệ nghiêm ngặt, mà không bị phát hiện.
Tính đến nay, GBU-57 chưa từng được triển khai trong chiến đấu. Mỹ phát triển chương trình này từ những năm 2000, với Boeing là đơn vị chính thi công từ năm 2004.
Các đợt thử nghiệm diễn ra vào các năm 2014, 2015, 2016 và 2017 tại căn cứ thử nghiệm White Sands, căn cứ quân sự lớn nhất nước Mỹ.
Về trọng lượng, GBU-57 vượt trội so với các loại bom cùng loại. Chẳng hạn: GBU-43/B (từng được gọi là “mẹ của mọi quả bom”) dài 9 m, nặng khoảng 9,8 tấn, chứa tới 8,5 tấn thuốc nổ nhưng không có khả năng xuyên sâu. GBU-28: nặng gần 2,3 tấn, dẫn đường bằng laser, có thể xuyên 6m bê tông. BLU-109: nặng 900kg, chứa 240kg thuốc nổ, xuyên được 1,2–1,8m bê tông.
Nga cũng có FAB-1500 nặng 1,5 tấn, dẫn đường chính xác, nhưng chỉ xuyên được 20 m đất.
Tại sao chỉ GBU-57 mới đủ sức phá hủy Fordow?
Cơ sở Fordow nằm giữa hai đỉnh núi ở Qom, cách Tehran khoảng 95 km về phía tây nam, được cho là được chôn sâu 80–90m dưới lòng núi đá, vượt quá khả năng tấn công của bất kỳ loại vũ khí nào trong kho vũ khí của Israel.
Theo chuyên gia Damien Tan (Viện Trung Đông, ĐH Quốc gia Singapore), “GBU-57 là loại vũ khí thông thường duy nhất hiện nay có thể gây hư hại đáng kể cho Fordow”.
Tuy nhiên, chỉ có máy bay ném bom B-2 Spirit của Mỹ mới mang được loại bom này. Việc Israel cố gắng triển khai GBU-57 trên C-130 Hercules là không khả thi vì máy bay này bay chậm, độ cao thấp và thiếu khả năng định vị chính xác – “một phương án chiến lược không hợp lý”, ông Tan nhận định.
Fordow quan trọng như thế nào?
Được phát hiện lần đầu năm 2009, Fordow từng bị xem là vi phạm thỏa thuận hạt nhân vì không phù hợp với mục đích dân sự như Iran tuyên bố.
Theo thỏa thuận JCPOA năm 2015, Iran phải dỡ bỏ 2/3 số máy ly tâm tại Fordow và không được làm giàu uranium tại đây. Tuy nhiên, khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận năm 2018 dưới thời Tổng thống Trump, Iran đã tái khởi động chương trình và đạt mức làm giàu tới 83,7% vào năm 2023 – sát ngưỡng vũ khí hạt nhân.
Chuyên gia Tan cảnh báo: “Nếu Fordow không bị phá hủy hoàn toàn, Iran có thể khôi phục lại chương trình trong vòng vài tháng, tiến gần tới khả năng chế tạo bom hạt nhân”.
Ngoài Fordow và Natanz – cơ sở làm giàu uranium khác chỉ nằm sâu 8m – Iran có thể còn sở hữu những cơ sở bí mật chưa được công bố.
Thách thức khi tấn công Fordow
Việc tấn công Fordow không đơn giản. Một quả bom GBU-57 chưa đủ. Mỹ phải triển khai nhiều quả, tấn công theo làn sóng để đảm bảo phá hủy hoàn toàn cơ sở.
Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Hoàng gia Anh (RUSI), Fordow được bao quanh bởi hệ thống phòng không nhiều tầng, gồm S-300PMU-2 tầm xa (Nga), Khordad 15 tầm trung, và Tor M-1 tầm ngắn – từng bắn hạ thành công các loại vũ khí dẫn đường trong chiến sự Ukraine.
Các chuyên gia Darya Dolzikova và Justin Bronk viết: “Sau bất kỳ cuộc tấn công quân sự nào nhằm vào cơ sở hạt nhân, Iran không chỉ có đủ năng lực kỹ thuật để khôi phục, mà còn có thêm động cơ để tái thiết cơ sở sâu hơn, kiên cố hơn”.
Tuy vậy, họ vẫn khẳng định: “Việc duy trì đe dọa quân sự đáng tin cậy – dù chỉ là lựa chọn cuối cùng – vẫn có giá trị chiến lược lớn, đặc biệt nếu Iran đẩy nhanh chương trình hạt nhân”.
Iran cảnh báo hậu quả "không thể đảo ngược" sau khi ông Trump dọa loại bỏ lãnh tụ tối cao
Iran sẽ đáp trả thế nào nếu Mỹ can thiệp quân sự?
