Ở Cherkasy, Ukraine có một đài tưởng niệm đặc biệt, ghi lại chiến công của 150 chú chó biên phòng, những chú chó canh biên này đã xé nát một trung đoàn lính phát xít Đức trong trận giáp chiến hoàn toàn không cân sức. Một trận chiến chưa từng có trong lịch sử chiến tranh và giao chiến diễn ra ở trung tâm Ukraine nhiều thập kỷ trước.
Năm 1941, Liên xô lúc đó đã bước vào tháng thứ 3 của cuộc chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại. Trong Tổng hành dinh của Hitler, cuộc chiến tranh xâm lược Liên Xô được gọi là Chiến dịch phía Đông. Không có nhiều người biết, Hitler đã ra lệnh cho quân đội phát xít, ngày 03.08.1941 phải hạ gục thành phố Kiev, đến ngày 08.08.1941, sẽ tổ chức lễ diễu hành mừng chiến thắng ở thủ đô của Ukraine, tham dự có chính Hitler, thủ tướng độc tài phát xít Ý Mussolini và nhà độc tài Slovakia Tissot.
Cuộc tấn công trực diện đánh chiếm thủ đô Kiev không thành công, tổng hành dinh quân đội Đức quyết định tiến hành đòn tấn công vu hồi, bao vây thành phố từ phía nam. Chính vì vậy trong khu vực này xuất hiện một địa danh "Brahma Xanh", tên gọi này không được ghi trên bất kỳ bản đồ chiến sự nào của những trận đánh dữ dội nhất trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Đây là một khu vực rừng thưa và đồi gò mấp mô phía hữu ngạn của dòng sông Sinyukha, gần làng Podvysokoe trong huyện NovoArchangel thuộc khu vực Kirovohrad và khu vực Legezino Talne ở vùng Cherkasy.
Cách đây không lâu cộng đông mới được biết, tại đây đã diễn ra những sự kiện oai hùng và bi tráng của những tháng đầu tiên cuộc chiến tranh chống phát xít Đức. Tất cả nhờ vào câu chuyện của một nhân chứng, đã tham gia những trận đánh ác liệt trong chiến dịch phòng thủ Umansk, nhà thơ và nhạc sĩ nổi tiếng Evgeniy Aronovich Dolmatovsky.
Năm 1985, khi cuốn sách "Brahma xanh" (trọn bộ) của ông được xuất bản, những bí mật bi tráng của " Brahma Xanh" mới được công chúng biết đến. Tai khu vực này diễn ra cuộc chiến khốc liệt và tuyệt vọng trong vòng vây của quân đoàn số 6 và số 12 thuộc Phương diện quân Tây Nam dưới quyền chỉ huy của tướng Muzichenko và Ponedelin.
2 quân đoàn số 6 và số 12 đã vừa chiến đấu cầm chân địch vừa rút lui từ biên giới cho đến khu vực này. Đầu tháng 8, hai quân đoàn có tổng 130.000 người, sau cuộc chiến ở Brahma Xanh, chỉ còn lại khoảng 11.000 sĩ quan và binh sĩ, chủ yếu là thuộc các đơn vị thê đội 2. Tất cả những người khác, hoặc trở thành tù binh chiến tranh, hoặc nằm lại vĩnh viễn trong trong những đồi cỏ cây mượt mà của khu vực Brahma Xanh.
Trong các đơn vị thuộc Phương diện quân Tây Nam có một tiểu đoàn biên phòng bảo vệ hậu cứ, được hình thành từ lực lượng đồn biên phòng Kolomisk và một đơn vị bộ đội biên phòng cùng tên. Tiểu đoàn biên phòng tham gia vào các trận đánh ác liệt, vừa chiến đấu vừa rút lui từ tuyến biên giới đến vùng Brahma Xanh, trong tiểu đoàn còn có một đơn vị chó nghiệp vụ.
Những chú chó chăn cừu với bản tính trung thành, chia sẻ cùng người lính biên phòng tất cả những khó khăn và thử thách khốc liệt của cuộc chiến. Chỉ huy tiểu đoàn, đồng thời cũng là đồn phó đồn biên phòng Kolomisk, thiếu tá Lopatin (theo các nguồn tin khác, chỉ huy đơn vị biên phòng độc lập là thiếu tá Filippov), mặc dù trong điều kiện chiến tranh cực kỳ nghèo nàn, thiếu thốn lương thực thực phẩm và yêu cầu của cấp trên thả những chú chó nghiệp vụ, vẫn cho phép các chiến sĩ biên phòng giữ những đồng đội 4 chân bên mình.
Tại ngôi làng nhỏ Legedzino, tiểu đoàn biên phòng nhận được mệnh lệnh cố thủ chặn địch, bảo vệ cho các đơn vị thuộc bộ tư lệnh tập đoàn quân Umansk rút lui. Ngày 30.07.1941, cả tiểu đoàn lao vào trận tử chiến cuối cùng chống lại đoàn quân của phát xít Đức.
Lực lượng hai bên tham chiến chênh lệch rất lớn, gần 500 chiến sĩ biên phòng kiệt sức vì cuộc chiến kéo dài chống lại một trung đoàn tăng cường của quân đội phát xít. Trong tình huống hiểm nghèo, khi những viên đạn cuối cùng lên nòng súng và lực lượng quân Đức bắt đầu cuộc tấn công tiếp theo. Đúng lúc đó và cũng không còn cách nào khác, thiếu tá Lopatin ra lệnh toàn tiểu đoàn, bao gồm cả chó nghiệp vụ lao vào trận giáp lá cà cuối cùng. Lực lượng chó nghiệp vụ chính là phân đội dự bị duy nhất của tiểu đoàn.
Trên chiến trường diễn ra cảnh tượng như địa ngục, những binh sĩ Hồng quân rách nát vì bom đạn, cùng với khoảng 150 chó nghiệp vụ (thông tin có sự chênh lệch, khoảng từ 115 đến 150 chó chăn cừu, tốt nghiệp trường nuôi dạy chó biên phòng Lvov), lao thẳng vào hỏa lực súng tiểu liên của những tên lính phát xít.
Cuộc chiến thực sự kinh hoàng, những con chó chăn cừu được huấn luyện bất cấp lửa đạn, báng súng và lưỡi lê, lao vào cắn cổ những tên phát xít ngay cả khi đã bị đạn bắn hoặc bị đánh tử thương. Lực lượng quân Đức quốc xã, không chịu nổi một cuộc chiến điên cuồng như vậy, bị đâm, bị cắn xé đúng nghĩa đen, bị bắn hoặc chia đôi quả lựu đạn hốt hoảng tháo lui. Cùng lúc đó các xe tăng của phát xít tràn đến cứu viện.
Những tên lính Đức khiếp hãi, bị tấn công và cắn xé nhảy hết cả lên xe tăng, Trên phương tiện cơ động an toàn, chúng sử dụng súng tiều liên bắn vào những chú chó nghiệp vụ điên cuồng đuổi theo. Toàn bộ 500 sĩ quan và binh sĩ tiểu đoàn biên phòng hy sinh, không một người nào đầu hàng.
Những chú chó còn lại sau cuộc tàn sát, theo lời kể của nhân chứng - những người dân ở làng Legedzino, cho đến giây phút cuối cùng cũng không chịu xa rời người chủ của mình. Các chú chó sống sót bò đến nằm bên cạnh người chủ và không cho phép ai đến gần. Lính Đức tìm kiếm những con chó nghiệp vụ và bắn chết tại chỗ. Một số chó nghiệp vụ, không bị lính Đức phát hiện giết chết cũng không chịu ăn, không chịu rời khỏi khu vực và chết đói trên chiến trường. Điên cuồng, lính Đức bắn tất cả những con chó lớn của dân làng. Duy nhất có một chú chó nghiệp vụ, không rõ lý do đã bò được vào một túp lều và nằm gục tại đó.
Chú chó biên phòng được người dân địa phương cứu sống và che giấu khỏi tai mắt của phát xít. Theo chiếc đai đeo trên cổ dân làng biết được đây là đàn chó nghiệp vụ của đồn biên phòng Kolomisk, đã được đào tạo qua trường chó nghiệp vụ của đại úy M.E.Kozlov.
Sau trận chiến, khi thu hồi xong thi thể binh lính tử trận, quân xâm lược cho phép dân làng chôn xác các chiến sĩ biên phòng. Tất cả những người lính hy sinh đều được chôn cùng với người bạn 4 chân trung thành của mình. Bí mật này theo thời gian chiến tranh trôi đi, chìm vào bí mật và quên lãng nhiều năm.
Aleksandr Fuka, nhà nghiên cứu trận chiến bi tráng kể lại rằng, tinh thần anh dũng của đơn vị bộ đội biên phòng và trợ thủ của họ lớn đến mức, mặc dù sự hiện diện của chính quyền ngụy quân phát xít và cảnh sát, rất nhiều trẻ em trong làng vẫn đội những chiếc mũ màu xanh của lính biên phòng một cách tự hào.
Những người dân làng, khi chôn cất các chiến sĩ biên phòng, bí mật lấy những bức ảnh chân dung từ sổ tay quân nhân và chứng minh thư sĩ quan của những người hy sinh, để sau này gửi đi nhận dạng do tất cả giấy tờ quân nhân bị phát xít Đức thu gom và thiêu hủy. Chính vì vậy, danh tính của những người anh hùng không thể xác định được. Cho đến nay mới chỉ xác định được danh tích hai trong số 500 người đã ngã xuống.
Tấm bia mộ ghi dòng chữ : Hãy dừng lại vào cúi đầu, nơi đây 500 chiến sĩ biên phòng và 150 chú chó nghiệp vụ đã hy sinh anh dũng để bảo vệ Tổ quốc
