Ảnh vệ tinh NASA gây tranh cãi: Mỹ ném bom trượt cơ sở hạt nhân ngầm của Iran?

Mặc dù ông Trump tuyên bố đã chiến thắng, nhưng ảnh vệ tinh từ NASA và các hãng phân tích độc lập cho thấy cuộc tấn công chưa chắc đã đạt được mục tiêu như dự kiến.

Nhà Trắng tuyên bố mạnh mẽ, đồng minh phản ứng dè dặt

Ngày 21/6, Tổng thống Trump tuyên bố Mỹ đã thực hiện thành công cuộc không kích nhằm vào ba cơ sở hạt nhân của Iran, trong đó có Fordow – cơ sở hạt nhân được cho là nằm sâu dưới lòng đất tới gần 100 mét. Ông khẳng định Mỹ đã "phá hủy hoàn toàn" cơ sở này và kêu gọi Iran đầu hàng và "ký hiệp định hòa bình".

Tuy nhiên, ngay cả giới chức Israel, đồng minh thân cận của Mỹ và cũng là bên quan tâm sát sao đến chương trình hạt nhân Iran, cũng tỏ ra thận trọng. Một quan chức cấp cao của Israel nói rằng, "còn quá sớm để xác định hiệu quả thực tế của cuộc không kích vào Fordow".

Vì sao không thể dễ dàng đánh giá hiệu quả?

Theo các chuyên gia quốc phòng, việc đánh giá thiệt hại từ các cuộc tấn công vào cơ sở ngầm sâu như Fordow phải cần nhiều thời gian và công cụ phân tích phức tạp. Khác với những mục tiêu ở tầng nông có thể đánh giá qua hiện tượng sụp đổ bề mặt, các cơ sở nằm sâu hàng trăm mét dưới lòng đất – được gia cố, ngụy trang và chia tách lối ra vào – khiến ngay cả hình ảnh từ vệ tinh hoặc máy bay trinh sát cũng không thể đưa ra kết luận rõ ràng.

Cụ thể, Fordow có nhiều lối ra vào giả và kết cấu ngầm tách biệt khỏi các điểm ra vào chính. Muốn không kích thành công yêu cầu Mỹ và Israel phải nắm được sơ đồ chi tiết kiến trúc bên trong, điều vốn là bí mật hàng đầu của Tehran.

NASA phát hiện điểm phát nổ nằm cách mục tiêu...3km

Đáng chú ý, hệ thống vệ tinh giám sát cháy rừng của NASA đã phát hiện nguồn nhiệt lớn – dấu hiệu của vụ nổ – xuất hiện gần khu vực Fordow vào thời điểm xảy ra vụ không kích. Tuy nhiên, vị trí này lại cách lối vào được biết đến của Fordow khoảng 3 km, khiến dư luận đặt câu hỏi: liệu có phải bom GBU-57 của Mỹ đã đánh trượt mục tiêu?

Tuy nhiên, cũng có chuyên gia cảnh báo rằng khoảng cách này không đủ để khẳng định Mỹ thất bại, bởi các lối vào và khu trung tâm của Fordow có thể nối với nhau qua các đường hầm dài. Trong trường hợp Mỹ thực sự nhắm vào phần trung tâm, điểm đánh trúng có thể không nằm gần bất kỳ lối vào nào.

Chưa có bằng chứng cho thấy cơ sở hạt nhân đã bị phá hủy

Mặc dù bom xuyên phá hầm ngầm GBU-57 có sức công phá đủ để làm sập cả một phần núi, song vẫn chưa thể xác định liệu nó có thể gây thiệt hại cho các công trình nằm sâu hơn 100 mét dưới lòng đất này hay không. Radar khẩu độ tổng hợp và các phương pháp dò địa chấn chỉ có thể cung cấp bằng chứng gián tiếp, và cũng cần thời gian dài để phân tích.

Theo giới phân tích, để đánh giá chính xác mức độ thiệt hại của Fordow, cần kết hợp nhiều nguồn: dữ liệu trinh sát thời gian thực, ảnh vệ tinh độ phân giải cao, giám sát tín hiệu, và cả thông tin tình báo từ bên trong Iran.

Iran đã kịp sơ tán vật liệu hạt nhân từ trước?

Phía Iran tuyên bố đã sơ tán nhân sự và vật liệu hạt nhân khỏi các cơ sở bị tấn công trước khi Mỹ không kích. Ảnh vệ tinh của công ty Maxar cho thấy các ngày 19 và 20/6, tức trước khi xảy ra cuộc tấn công, có ít nhất 16 xe tải lớn tập trung tại khu vực Fordow, sau đó rút đi nhanh chóng. Điều này củng cố giả thuyết rằng Iran đã tiên liệu được hành động quân sự từ Mỹ.

Hãng tin Bloomberg trước đó dẫn nguồn tin cho biết Iran hiện có khoảng 400kg uranium làm giàu cao – đủ để chứa trong 16 thùng cao khoảng 1 mét. Dù cơ sở làm giàu uranium bị phá hủy, thì Mỹ vẫn cần xác định lại vị trí và trạng thái của số vật liệu này.

Giới chuyên gia: “Không thể ngăn Iran bằng bom”

Nhiều chuyên gia hạt nhân Mỹ cho rằng Iran đã nắm vững công nghệ và dây chuyền sản xuất uranium làm giàu cao, nên việc phá hủy một số cơ sở vật lý chưa đủ để triệt tiêu chương trình hạt nhân của nước này.

Iran hiện cũng đã lên kế hoạch xây dựng cơ sở làm giàu uranium mới ở địa điểm an toàn hơn, đồng thời thay thế các máy ly tâm đời cũ tại Fordow bằng loại máy thế hệ thứ 6 tiên tiến hơn.

Việc Tổng thống Trump vội vã tuyên bố chiến thắng chỉ vài giờ sau cuộc không kích đang bị đánh giá là vội vàng và mang tính chính trị hơn là quân sự. Dù Mỹ có thể gây tổn thất tạm thời, nhưng để triệt tiêu một chương trình hạt nhân phức tạp như của Iran đòi hỏi cần một chiến lược dài hơi, và không thể chỉ dựa vào sức mạnh quân sự.

Các tín hiệu từ Iran cho thấy nước này vẫn đang chủ động thích ứng và chuẩn bị các bước đi tiếp theo, làm dấy lên lo ngại rằng xung đột sẽ tiếp tục leo thang và đi vào vòng luẩn quẩn giữa các hành động quân sự và trả đũa.