Tờ Tin tức Liên hợp Đài Loan ngày 21/6 cho hay, thời gian đưa ra phán quyết của Tòa trọng tài thường trực Liên hợp quốc (PCA) về vụ kiện Biển Đông của Philippines sắp đến gần.
Ngày 20/6, một chuyên gia từ Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) Mỹ cho rằng Tòa trọng tài rất có thể phán quyết "đường chín đoạn" do Trung Quốc yêu sách vô hiệu (không có giá trị), các thực thể (trừ đảo Ba Bình hiện do Đài Loan chiếm đóng bất hợp pháp) sẽ được xác định là "đá" - điều này có lợi cho tái khởi động đàm phán, nhưng cũng có nghĩa là Trung Quốc có thể triển khai nhiều hành động "báo thù" hơn.
Greg Poling, chủ nhiệm Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á thuộc CSIS đã dự đoán về một số phán quyết khả năng cùng các phản ứng liên quan của Trung Quốc như sau:
Thứ nhất, Tòa trọng tài quốc tế ra phán quyết có lợi cho cái gọi là "tuyên bố đường chín đoạn" do Trung Quốc yêu sách, trong tương lai sẽ không đưa ra bất cứ dị nghị nào đối với nhà cầm quyền Bắc Kinh, vấn đề Biển Đông hầu như rơi vào cục diện bế tắc.
Nhưng, sự phát triển của tình hình vài tháng qua cho thấy, khả năng Tòa trọng tài đưa ra quyết định này là rất thấp.
Thứ hai, Tòa trọng tài cho rằng không thể xác định bất cứ thực thể trên biển (địa vật/feature) nào là "đá", mà những thực thể này có thể được hưởng quyền lợi biển lớn hơn. Greg Poling cho rằng rất nhiều thực thể tranh chấp có diện tích nhỏ đến mức đến con người đứng bên trên cũng khó khăn, vì vậy, khó có thể đoán được tòa đưa ra nhận định như vậy.
Thứ ba, kết quả trọng tài có khả năng hơn là Tòa trọng tài nhận định yêu sách "đường chín đoạn" vô hiệu, hoặc ít nhất cần tiếp tục giải thích và làm rõ, "quyền lợi lịch sử" của Trung Quốc sẽ bị mất đi.
Ngoài ra, bãi cạn Scarborough do Trung Quốc cưỡng đoạt của Philippines được xác định là "đá", chứ không phải "đảo", điều này sẽ thu hẹp có hiệu quả cái gọi là "chủ quyền" do Trung Quốc yêu sách, làm cho các bên có chủ trương ở Biển Đông có khả năng tái khởi động đàm phán.
Thứ tư, Greg Poling cho rằng Tòa trọng tài có thể đưa ra phán quyết "có lợi" cho đảo Đài Loan đang chiếm giữ, tức là đảo Ba Bình có nước ngọt, thích hợp cho con người ở và đời sống kinh tế, phù hợp với yếu tố quan trọng của đảo, các thực thể tranh chấp còn lại đều là "đá".
Greg Poling còn chỉ ra rằng phán quyết này cũng gây ra rất nhiều tranh cãi, nhưng ít nhất có thể mở ra cánh cửa hòa giải hoặc đàm phán.
Do Trung Quốc đã nhiều lần tuyên bố kiên quyết không chấp nhận kết quả trọng tài, Greg Poling dự đoán, phản ứng tiếp theo của Bắc Kinh có thể bao gồm:
Thứ nhất, Trung Quốc có thể triển khai các hành động "báo thù" ở các thực thể "tranh chấp" và vùng biển xung quanh, chẳng hạn tiếp tục bồi đắp, xây đảo nhân tạo (bất hợp pháp).
Thứ hai, Trung Quốc có thể tái triển khai vây chặn đối với Philippines. Năm 2014, tàu cảnh sát biển Trung Quốc đã vây chặn tàu cá chở binh lính Philippines tiến đến bãi Cỏ Mây - tình hình đối đầu xung đột này có thể diễn ra thường xuyên hơn trong tương lai.
Thứ ba, Chính phủ Trung Quốc nhiều lần tái khẳng định "quyền lợi" thiết lập cái gọi là Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) ở Biển Đông. Đối với vấn đề này, Greg Poling cho rằng trong tương lai Trung Quốc có thể làm như vậy.
Cuối cùng, Trung Quốc sẽ lấy lý do cân bằng với các hành động tự do đi lại của Quân đội Mỹ, tiếp tục triển khai các lực lượng quân sự ở Biển Đông, tức là tiếp tục tiến hành quân sự hóa các thực thể đã cướp đoạt từ Việt Nam và các nước khác.
Tình hình Biển Đông mới nhất sẽ được cập nhật trong các báo cáo sau.
